زیبائیهای ماه رمضان (4)
جمعه های ماه رمضان
بنام پروردگار بصیر و دوستدار اهل بصیرت. خوانندگان ارجمند سلام علیکم. حسن تصادف اینکه: چهارمین شب از ماه رمضان سال جاری، هم زمان شد با اوّلین شب جمعة این ماه باعظمت؛ بدین جهت بخش چهارم از سلسله نوشته های «زیبائیهای ماه رمضان» نیز، به عنوان «جمعه های ماه رمضان» اختصاص یافت؛ برای پی بردن به این زیبائی ماه رمضان و درک برتری جمعه های این ماه بر دیگر شب ها و روزهای آن و همچنین بر دیگر جمعه های سایر ماه های سال، توجّه به نکات ذیل، سودمند خواهد بود:
نکتة اوّل: بر اساس آموزه های دینی، نظام آفرینش، آراستة به وصف «نظام أحسن» است؛ از جمله ویژگیهای چنین نظامی، آمیخته بودن آن با وجود تفاوت در بین آفریده ها می باشد؛ تفاوتی آراسته با دو صفت زیبای حکمت و عدل؛ منتهی این تفاوت، گاه در قالب تفاوت فیزیکی آفریده ها جلوه می کند، و گاه در قالب تفاوت های ارزشی؛
نکتة دوّم: با آنکه همة زمان ها آفریدة پروردگارند، امّا هیچگاه نمی توان همة آن ها را به لحاظ ارزشی، مساوی هم دانست؛ بلکه باید گفت: همانگونه که ارزش معنوی و مادّی سایر مخلوقات و آفریدة الهی؛ به ویژه مکان ها، متفاوت است؛ ارزش مادّی و معنوی زمان ها نیز، متفاوت از هم می باشد؛
نکتة سوّم: شب ها و روزهای ماه رمضان نیز، داخل در گردونة وجود تفاوت بین آفریده ها هستند؛ در نتیجه به هیچوجه نمی توان به لحاظ ارزشی، شب ها و روزهای این ماه پرفضیلت را، مساوی با شب ها و روز های دیگر ماه های سال دانست؛ در رورایتی از امام صادق (علیه السّلام) میخوایم: «هنوز سه شب از ماه شعبان باقى مانده بود تا ماه رمضان فرا رسد، رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) به بلال فرمود: مردم را ندا کن، و پس از اجتماع مردم در مسجد بر بالاى منبر رفت و خدا را حمد و سپاس گفت: و فرمود: اى مردم! این ماه (رمضان) فرا رسید، و این سالار ماههاست، در آن شبى هست که از هزار شب برتر است. در آن، درهاى دوزخ بسته و درهاى بهشت گشوده مى شود، ...» (شیخ صدوق- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال- صفحه 64)؛
در فرازی از خطبة معروف به خطبة شعانیّه نیز آمده است که رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «اى مردم ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوى شما روى آورده، ماهى که نزد خدا بهترین ماه ها، و روزهایش بهترین روزها، و شب هایش بهترین شب ها و ساعاتش بهترین ساعت هاست...»؛
نکتة چهارم: با تأمّل در مفاد برخی از روایات برجای ماندة از اهلبیت (علیهم السّلام) به این نتیجه دست می یبایم که جمعه های ماه رمضان، ضمن آنکه بر دیگر شب ها و روزهای این ماه فضیلت دارند؛ بر دیگر جمعه های سایر ماه های سال نیز برتری دارند؛ از باب نمونه به ذکر دو روایت بسنده می شود:
الف- امام صادق (علیه السلام) از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) نقل نموده که آن حضرت فرمود: «انّ الله اختار من الایام الجمعة و من الشهور رمضان، و من اللیالی لیلة القدر» : «خداوند از روزها، جمعه را، و از بین ماه ها، (ماه مبارک) رمضان را و از شب ها، شب قدر را برگزید» (میرزا حسن نوری، مستدرک الوسائل، ج 6، ص 63، ح 14)؛
ب- جابر گوید: امام باقر (علیه السّلام) فرمود: «اَنَّ لِجُمَعِ شَهرِ رَمَضانِ لَفَضلاً عَلی جُمَعِ سائِرِ الشُّهُرِ کَفَضلِ رَسُولِ اللهَ – صلی اللهُ عَلَیهِ وَالِهِ – عَلی سائِرِ الرُّسُلِ» : «همانا برای جمعه های ماه رمضان بر جمعه های سایر ماهها برتری است مانند برتری پیامبر خدا(ص) برسایر پیامبران» (مجلسی، بحارالانوار،ج 89، ص83)؛
نکتة پنجم: برما لازم است زیبائی شب و روز جمعه را آلودة به زنگار معصیت و گناه ننمائیم؛ و در جهت حفظ حرمت آن کوشا باشیم؛ امام صادق (علیه السلام) فرمود: «انّ للجمعة حقاً و حرمةً فایّاک ان تضیّع او تقصّر فی شیءٍ من عبادة الله و التّقرّب الیه بالعمل الصّالح و ترک المحارم کلّها... فان استطعت ان تحییها بالصّلاة و الدعاء فافعل فانّ ربّک ینزل فی اول لیلة الجمعة الی سماء الدّنیا، یضاعف فیه الحسنات و یمحو فیه السیّئات، و انّ الله واسعٌ کریمٌ» : «به راستی برای جمعه حق و احترامی است که مبادا آن را ضایع کنی و یا در انجام عبادات الهی و تقرب جستن به سوی او با انجام عمل صالح و ترک محرّمات کوتاهی کنی. اگر توان داری شب را با نماز و دعا سر کن؛ زیرا [رحمت] پروردگارت در بخش اول شب جمعه به سوی آسمان دنیا فرود می آید که حسنات را دو برابر و گناهان را محو می کند؛ چراکه خدا [دارای رحمت] وسیع و بخشنده است» (شیخ حُرّ عامِلی، وسائل الشیعه، ج 5، ص 63، ح 3)؛
نکتة ششم: نباید در شب و روز جمعه، از دعا و نیایش و عرض حاجت به درگاه الهی غفلت ورزید؛ شیخ صدوق (ره) از امیرمؤمنان علی (علیه السلام) نقل کرده است که آن حضرت، روز جمعه خطبه ای خواند و بعد از حمد و ستایش الهی فرمود: «الا انّ هذا الیوم یومٌ جعله الله لکم عیداً و هو سیّد ایّامکم و افضل اعیادکم و قد امرکم الله فی کتابه بالسّعی فیه الی ذکره، فلتعظم و رغبتکم فیه، و لتخلص نیّتکم فیه، و أکثروا فیه التّضرّع و الدّعاة و مسألة الرّحمة و المغفرة»(همان، ص 65) : «بیدار باشید، این روز (جمعه) روزی است که خداوند آن را برای شما عید قرار داده است و آن آقای روزها است و برترین عید شما [بعد از عید غدیر] است و خداوند در کتابش (سوره جمعه) دستور داده است که به سوی ذکر خدا (و نماز جمعه) بشتابید [فاسعوا إلی ذکر الله] پس اشتیاق خود را نسبت به آن بزرگ شمارید، و نیّت خود را در آن روز خالص نموده و تضرّع و دعا و درخواست رحمت و بخشش از خداوند، فراوان داشته باشید»؛
نکتة هفتم: بی هیچ تردیدی، سحر شب جمعه؛ به ویژه سحر جمعه های ماه رمضان، بهترین فرصت برای دعا کردن است؛ پس بر اولیاء محترم لازم است از این فرصت طلائی بهره گیرند؛ و برای خوش عاقبتی فرزندان خود، دست به دعا بردارند؛ چه آنکه هنگامی که برادران حضرت یوسف (علیه السّلام ) موفق شدند ایشان را پیدا کنند و آن را به پدر برسانند، از پدرشان خواستند که برای آن ها استغفار نماید، حضرت یعقوب (علیه السّلام) فرمودند: وقت سحر برای شما استغفار می کنم .همان گونه که خداوند در قرآن به این واقعیت تصریح کرده است؛ رسول گرامی اسلام (صلوات الله علیه و آله) نیز در روایتی این واقعه را بیان نموده است و چنین فرموده است: «خَیْرُ وَقْتٍ دَعَوْتُمُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ الْأَسْحَارُ وَ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ فِی قَوْلِ یَعْقُوبَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی«یوسف آیه 98» وَ قَالَ أَخَّرَهُمْ إِلَى السَّحَر» (کلینی، کافى، ج 2 ص 477) : « بهترین وقتى که در آن خداى عز و جل را بخوانید و دعا بدرگاهش کنید سحر می باشد، و این آیه را در باره گفتار حضرت یعقوب علیه السّلام است تلاوت فرمود: «یعقوب گفت بزودى از پروردگار خویش برای شما طلب آمرزش می کنم» رسول خدا فرمود:حضرت یعقوب دعا کردن براى آن ها را تا سحر تأخیر انداخت و موکول به وقت سحر کرد»
امام صادق (علیه السّلام) نیز فرمود: «أَخَّرَهُمْ إِلَى السَّحَرِ لَیلَةَ الْجُمُعَةِ» (مجلسی، بحارالأنوار، ج 12، ص 318) : « یعقوب وقت دعا را به تأخیر انداخت تا در سحرگاه شب جمعه دعا کند که به استجابت نزدیکتر باشد».
نکتة پایانی: با الهام از توصیه های بلند نبوی و صادق آل محمّد (علهم السّلام) در این لحظات خوش ومعنوی سحر اوّلین جمعة از ماه پرفضیلت رمضان (ساعت 1 بامداد)، از زبان خود و به نیابت از همسر مکرّمه ام (که در همة مؤفّقیت هایم سهیم است)، با تضرّع و شکسته دلی به درگاه کریمانه پروردگار کریم عرضه میدارم: خدایا، دو فرزند پسرم (که مفتخر به لباس روحانیت هستند و به اختیار خود، مدال سربازی امام زمان علیه السّلام را برگزیدند) و سه دختر فهیم و عفیفه ام، از فرجامی که مورد پسند خودت و اولیاء پاکت باشد را عطا فرما؛ آنان را از آلوده شدن به زرق و برق دنیوی باز بدار؛ و موفقیّت در عرصة فهم دین و عمل به آموزه های دینیت و خدمت به آئین پاک و خلق خودت را نصیبشان فرما؛ و ما را در جهت شناخت و اداء حقوق مادّی و معنوی آنان یاری فرما. آمین یا ربّ العالمین. (حوزة علمیّة قم/ سیّد حسین شفیعی دارابی/ ساعت 15/ 1 بامداد شب جمعه: 21/ 3/ 1395ش= چهارم ماه رمضان 1437ق).