بنام پروردگار بصیر و دوستدار اهل بصیرت. خوانندگان ارجمند و همة مهمانان خوب پرودگار و روزه داران سرفراز سلام علیکم. همگان باید خدا را بر تمامی نعمتهایش به ویژه بر امر به روزه داریش سپاس گوئیم. پنجمین قسمت از سلسله نوشته های «زیبائیهای ماه رمضان» را به «روزه داری» اختصاص می دهم. در آغاز سخن اعتراف می کنم که: در نگاه اوّل، اطاعت از فرمان روزه داری، اقدامی سخت و دشوار است؛ چه آنکه چنین اطاعتی، همراه با سختیهای فراوانی همچون: بیدار شدن در دل شب، ترک خوردن و آشامیدن در فاصلة زمانی بین آغاز طلوع فجر صادق تا اذان مغرب، تحمّل دشواری تشنگی و گرسنگی در طول روزهای طولانی تابستان؛ و... می باشد؛ امّا در عین حال همچون شما خوبان باورم این است که «روزه داری»، یکی از برترین وبارزترین نماد، از حجم وسیع زیبائیهای ماه رمضان است؛ برای اثبات این مدّعا، دلایل فراوانی قابل ذکر می باشد؛ از باب نمونه از چهار دلیل در این راستا یاد می نمایم:
1- خداوند به صورت پیوسته، تکراری، و تأکیدی خطاب به رسول اکرم (صلوات الله علیه و آله) می فرماید: «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا. إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا» (انشراح: آیات 5 و 6) «بنابراین مسلما با سختی آسانی است. و مسلما با سختی آسانی است». این دو آیه به همة انسان‌های تلاشگر نوید می‌دهند که همیشه در کنار سختیها آسانی‌ها است و از درون سختیها آسانی به دست می‌آید. بی هیچ تردیدی، این نوید و وعدة الهی، دل را نور و صفا می‌بخشد و به پیروزی‌ها امیدوار می‌کند، و گرد و غبار یأس و نومیدی را از صفحة روح انسان می‌زداید؛ و موجب فزونی عشق به انجام همة فرامینش؛ به ویژه فرمان روزه داری می گردد؛ زیرا در پی سختیهای روزه داری، گشایش و راحتی وجود دارد؛
ارباب تفسیر گویند:لفظ "مَعَ" در جملة «مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا» مىفهماند که آسانى با رنج توأم است، و از لحظه تحمّل سختى، آسانى به تدریج به دست مىآید. [قرشى، سید على اکبر، تفسیر أحسن الحدیث، ج 12، ص 274].
علاّمه طباطبایی بر این باور است که منظور از کلمه "مّعَ "، واقع شدن «یُسْر» (آسانی) به دنبال «عُسْر» (دشواری) است، نه این که منظور از معیّت این باشد که «یُسْر» و «عُسْر» در زمان واحد تحقق مىیابد» [طباطبائی، تفسیر المیزان، موسوى همدانى، سید محمد باقر، ج20، ص 534]؛
2- در متون روائی میخوانیم: نبیّ گرامی اسلام (صلوات الله علیه وآله) در آغاز ماه رجب به خداوند چنین عرضه داشت: «اللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِی رَجَبٍ وَ شَعْبَانَ وَ بَلِّغْنَا شَهْرَ رَمَضَانَ وَ أَعِنَّا عَلَى الصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ وَ حِفْظِ اللِّسَانِ وَ غَضِّ الْبَصَرِ وَ لا تَجْعَلْ حَظَّنَا مِنْهُ الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ» : «خدایا براى ما در ماه رجب و شعبان برکت قرار ده، و ما را به ماه رمضان برسان، و بر روزه رمضان و بیدارى شب و نگهدارى زبان و فروبستن چشم کمک فرما، و بهره ما را از ماه رمضان، گرسنگى و تشنگى قرار مده»؛ این در خواست حکایت از این دارد که باید برای کسب عمل زیبای روزه داری، از خداوند مدد جست، و سختیها را به جان خرید؛ اگر روزه داری، زیبا نبود، آن بزرگوار اینگونه از درگاه خداوند مسئلت نمی نمود؛
3- در زیبائی روزه داری همین بس که برخی از اولیاء الهی، هدف از آرزوی رجعت و میل بازگشت به دنیا را، گرفتن روزه در گرمای تابستان دانسته اند؛ آیه الله مظاهری اصفهانی در درس اخلاقشان (سه شنبه ۱۸ تیر ۱۳۹۲) چنین نقل نموده است: «... امّا کسانی که به مقام و منزلت معنوی خاصی رسیده‌اند، برترین لذت آنان همین روزه‌داری، آن هم در روزهای گرم و طاقت‌فرسا است. حضرت مریم (سلام الله علیها) در پایان عمر به همراه حضرت عیسی(علیه السلام) آواره کوه و بیابان بودند. اما با این اوضاع و در روزهای گرم روزه‌دار بودند. حضرت عیسی (علیه السّلام) برای تهیه مقداری گیاه بیابان رفته بود تا افطار کنند. وقتی برگشت، حضرت مریم (سلام الله علیها) از دنیا رفته بود. حضرت عیسی (علیه السّلام) با معجزه الهی، مادر خویش را زنده کرد و گفت: آیا می‌خواهی به دنیا برگردی؟ حضرت مریم (سلام الله علیها) با اینکه در بهشت بود و مقام عنداللّهی داشت، گفت: آری، می‌خواهم به دنیا برگردم. چرا؟ برای اینکه در دل شب عبادت کنم و نماز بخوانم و در روزهای گرم و طاقت‌فرسا روزه بگیرم. یعنی می‌خواهد بهشت و نعمت‌های فراوان آن را رها کند و به دنیایی برگردد که در زیر آفتاب سوزان و در روزهای گرم، آواره بیابان شود و افطار او گیاه بیابان باشد. انسان باید مثل حضرت مریم (سلام الله علیها) روزه بگیرد و مانند ایشان اشتیاق به روزه‌داری داشته باشد»؛
4- از سوئی در متون روائی به صورت مکرّر آمده است که رسول اکرم (صلوات الله علیه و آله) فرمود: «إِنَّ اللّهَ تَعالى جَمیلٌ یُحِبُّ الْجَمالَ» : «خداوند زیباست و زیبایى را دوست دارد» [نهج الفصاحه، ح ۶۹۰]؛ ازناحیة دیگر نیز به وفور در متون حدیثی شیعی و سنّی آمده است که پیامبر اسلام (صلوات الله علیه و آله) فرمود: «قال اللَّه عَزَّ وجل: کُلُّ عملِ ابْنِ آدم لهُ إِلاَّ الصِّیام، فَإِنَّهُ لی وأَنَا أَجْزِی بِه. والصِّیام جُنَّةٌ فَإِذا کَانَ یوْمُ صوْمِ أَحدِکُمْ فلا یرْفُثْ ولا یَصْخَب،فَإِنْ سابَّهُ أَحدٌ أَوْ قاتَلَه، فَلْیقُل: إِنِّی صَائم. والَّذِی نَفْس محَمَّدٍ بِیدِهِ لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائمِ أَطْیبُ عِنْد اللَّهِ مِنْ رِیحِ المِسْک . للصَّائمِ فَرْحَتَانِ یفْرحُهُما: إِذا أَفْطرَ فَرِحَ بفِطْرِه، وإذَا لَقی ربَّهُ فرِح بِصوْمِهِ »: «خدای عزوجل می فرماید: هر عمل فرزند آدم برای اوست، غیر از روزه که برای من است و من پاداش آن را می دهم و روزه سپری است (در مقابل دوزخ یا گناهان) و چون روز روزهء یکی از شما باشد، باید ناسزا نگوید، و فریاد نکشد و با کسی درگیر نشود و اگر کسی او را دشنام داد یا با او جنگ کرد، باید بگوید: من روزه دارم و سوگند به ذاتی که جان محمد در دست اوست، همان بوی دهان روزه دار در نزد خداوند از بوی مشک نیکوتر است. و برای روزه دار دو شادی است که بدان شاد می شود، یکی که چون افطار کند شاد می شود و دیگری که چون پروردگارش را ملاقات کند به روزه اش شاد می گردد» (صحیح مسلم حدیث شماره 2762)؛ آری خدای زیبا و دوستدار زیبائی، روزة روزه داران را برای خود بر می گزیند؛ و این دلیل روشنی بر «زیبا» بودن روزه داری است.؛
باتأمّل در مفاد آیات و روایات وارده در باب روزه داری، به وضوح می یابیم که برای زیبائی این عمل مقدّس، جلوه های فراوانی مطرح است؛ از باب نمونه به ذکر دو مصداق بسنده می شود:
حضرت امام سجاد (علیه السّلام) در دعای حلول ماه رمضان به درگاه خداوند چنین عرض می کند: «به وسیله روزه این ماه یاریمان ده تا اندام های خود را از معاصی تو نگه داریم و آن ها را به کارهایی گیریم که خشنودی تو را فراهم آورد، تا با گوش هایمان سخنان بیهوده نشنویم و با چشمانمان به لهو و لعب نشتابیم و تا دستانمان را به سوی حرام نگشاییم و با پاهایمان به سوی آن چه منع شده ره نسپاریم و تا شکمهایمان جز آن چه را تو حلال کرده ای در خود جای ندهد و زبان هایمان جز به آن چه تو خبر داده ای و بیان فرموده ای گویا نشود... .»( صحیفة سجّادیة، ص 18، دفتر نشر الهادی، قم)؛
حضرت امام رضا (علیه السّلام) درباره علّت وجوب روزه می فرماید: «تا مردم رنج گرسنگی و تشنگی را بچشند و به نیازمندی خود در آخرت پی ببرند و روزه دار بر اثر گرسنگی و تشنگی خاشع، متواضع و فروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر باشد و بدین سبب مستحق ثواب شود،... روزه موجب خودداری از شهوات است، نیز تا روزه در دنیا نصیحت گر آنان باشد و ایشان را در راه انجام تکالیفشان رام و ورزیده کند و راهنمای آنان در رسیدن به اجر باشد و به اندازه سختی، تشنگی و گرسنگی که نیازمندان و مستمندان در دنیا می چشند پی ببرند و در نتیجه، حقوقی که خداوند در دارایی هایشان واجب فرموده است، به ایشان بپردازند... .» (محمّدی ری شهری،میزان الحکمة، ترجمه: حمیدرضا شیخی، ج 7،ص 3209).
نکتة پایانی:پروردگارا، در این وقت عزیز و هنگامة سحر ششمین شب از ماه پرفضیلت رمضان (15/ 2 بامداد)، با دلی شکسته و چشمی اشکبار از درگاهت مسئلت می نمایم: حال که ما را مهمان سر خوان مهمانیت در این ماه گردانیدی، سهم ما را از این مهمانیت، تشنگی و گرسنگی قرار نده؛ به ما توفیق ده تا در پرتو زیبائی این مهمانی بی بدیلت، به باورها، و اعمال عبادی و اخلاقی زیبا و مورد قبولت آراسته گردیم؛ و هرآنچه که سبب زوال زیبائی روزه داریمان می گردد را از پروندة حیاتمان دور گردان؛ و مار ا در حلقة زیبا پیشه گانی که با زیور پارسائی، حسن خلق، خدمت به هم نوعان و دیگر زیورهای معنوی زیستند و زندگی می کنند قرارده؛ و در این شب های زیبای ماه رمضان، همگان را مشمول دعاء امام اینگونه زیبا جویان، یوسف زهرا (سلام الله علیها) گردان. آمین یا ربّ العالمین. (حوزة علمیّة قم/ سیّد حسین شفیعی دارابی/ ساعت 30/ 2 بامداد شب یکشنبه: 22/ 3/ 1395ش= ششم ماه رمضان 1437ق).