زیبائیهای ماه رمضان (10) = آراسته بودن با شب های مبارک «قدر» (قسمت دوّم)
چگونه «شب قَدْر» را «قَدْر» بدانیم؟
بنام پروردگار بصیر و دوستدار اهل بصیرت. مشتاقان نسیم عفو و رحمت خدا در شب های زیبای قدر، و طالبان قَدْر و وجاهت در کوی قدس الهی، سلام علیکم؛ دوّمین شب از شب های قّدْر (= شب بیست و یکم) در حال طلوع می باشد؛ شایسته آن است که با هشیاری مناسب و با مدیریّت بهتر زمان، در پی بهره گیری بیشتر از نسیم های خوش آن باشیم؛ تا از طریق انجام اعمال واردة در آن، به قَدْر برتری دست یابیم. ان شاء الله. محدّث قمی (ره) بر این نکته تصریح دارد که: «فضیلت این شب زیادتر از شب نوزدهم است و باید اعمال آن شب را از غسل و احیاء و زیارت و نماز هفت قُل هُوَالله و قرآن بر سر گرفتن و صد رکعت نماز و دعاى جوشن کبیر و غیرها در این شب به عمل آورد و در روایات تاکید شده در غسل و احیاء و جدّ و جهد در عبادت در این شب و...». آمیخته بودن این شب بزرگ با شب شهادت امیرمؤمنان علی (عیه السّلام) و نیز هم زمانی آن با واقعه جانکاه 7 تیر و سی و پنجمین سالگرد شهید مظلوم آیت الله دکتر بهشتی و یاران صدیقش؛ از جمله ویژگیهای شاخصی است که موجب امتیاز آن از دیگر شب های قدر در سال جاری می گردد؛ پیشاپیش فرارسیدن سالگرد این دو حادثة غمبار را به همة شما خوبان تسلیت عرض می نمایم.
در نوشتة پیشین به این نکته اشاره شد که: از جمله زیبائیهای بارز ماه مبارک رمضان، آراسته بودن آن با شب های زیبای «قَدْر» است؛ چنانکه طبق توصیة امام کاظم (علیه السّلام)، در تعقیب فرایض یومیّة این ماه میخوانیم: «وَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذِی فَرَضْتَ صِیَامَهُ عَلَیَّ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضَانَ. الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ هُدًى لِلنَّاسِ وَ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ. وَ جَعَلْتَ فِیهِ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَهَا خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»؛ در همان نوشته، از مستندات قرآنی و روائی دالّ بر بی بدیل بودن شب قدر، سخن به میان آمد؛ اکنون در این نوشته و نوشتة بعدی، به پاسخ از این پرسش می پردازم که: چگونه «شب قَدْر» را «قَدْر» بدانیم؟؛ و در این راستا چنین می نگارم:
با تتبّع در آیات و روایات، روشن می شود که برای «قَدْر» دانی از «شب قَدْر» و بهره وری مناسب از لحظات خوش آن، راه های فراوانی مطرح است؛ از جمله:
1- معرفت به عظمت «شب قدر»
تجربه نشان میدهد که ضریب بالا یا پائین بودن بهره گیری از یک نعمت الهی، متفرّع بر مقدار شناخت شخص از «قَدْر» و منزلت آن نعمت دارد؛ پس اگر ما در پی بهره گیری از شب «قَدْر» هستیم، باید بر درجة معرفت خود نسبت به آن بیفزائیم؛ او را مخلوقی ذی شعور و شاهد بر خویشتن به شمار آریم؛ چه آنکه اگر چنین نبود، امام سجّاد (علیه السّلام) در فرازی از دعاء 45 صحیفة سجّادیه، ضمن خطاب و سلامهایش به ماه رمضان نمی فرمود: «السّلَامُ عَلَیْکَ وَ عَلَى لَیْلَةِ الْقَدْرِ الّتِی هِیَ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» : «سلام بر تو ای ماه، سلام بر لیلة القدرت، آن شب قدری که از هزار ماه بالاتر است»؛ این سلام امام معصوم، به وضوح حکایت از صاحب شعور بودن ماه رمضان و نیز شب قدر دارد؛ زیرا ساحت رفتاری حجّت الهی، مصون از سلام کردن به موجود عاجز از درک می باشد؛ اینست که می بینیم: آیت الله جوادی آملی می فرماید: «امام سجاد (علیه السّلام) چندین بار به این ماه سلام مىکند. ماه اگر یک زمانى گذرا بود و باطن و سر و حقیقت و روح و جانى نداشت، این ولى الله که به او سلام نمىگفت. آیا اینها معاذ الله نظیر اشعار خیالى شعراست که بر خطابههاى خیالى حمل شود که مثلا به کوه و یا آثار مخروبه خطاب مىکنند، یا نه این ماه یک حقیقتى دارد؟؛ مىگوید: ما خیلى دوست داشته و داریم، اما هیچ دوستى به عظمت این ماه نبود. یک ماهى که نه هیچ روزى مثل روزهاى او بود و نه هیچ شبى مثل شبهاى او؛ ....» (نک: جوادی آملی، حکمت عبادات، ص ۱۶۶-۱۸۰)؛
نکتة مهمتر اینکه: نه تنها شب قدر، خود آفریده ای صاحب درک و شعور است؛ بلکه عامل بقاء سلامت درک ماه رمضان نیز خواهد بود؛ یعنی سرزنده بودن این ماه بزرگ، در گرو سرزنده بودن شب قدر آن است؛ زیرا امام صادق (علیه السّلام) فرمود: «وَ قَلبُ شَهرِ رَمَضانَ، لَیلَةُ القَدرِ» : «شب قدر، قلب ماه رمضان است» (:کلینی، کافی (ط - اسلامیة) / ج4 / 66)؛ پس باید مراقب باشیم تا شب قدرما آسیب نبیند؛ زیرا در آن صورت باید منتظر ایست قلبی ماه رمضان باشیم؛ و ارمغان چنین پیامد خطرناک هم، چیزی جز مواجه شدن با خسرانی عظیم نخواهد بود؛ در روایت منقول از امام صادق (علیه السّلام) آمده است : «مَن لَم یُغفَر لَهُ فی شهرِ رمضانَ لَم یُغفَر لَهُ إلی مِثلِهِ مِن قابِلٍ الّا أن یَشهَدَ عَرَفَةَ» (قاضی نعمان مصری، دعائم الاسلام، ج 1، ص 269) : «کسى که در ماه رمضان آمرزیده نشود، تا رمضان آینده آمرزیده نگردد، مگر آن که در عرفه حاضر شود».
نکتة پایانی: ضمن درخواست دعا از همة شما بزرگواران و طلب حلّیّت از تمام آشنایانی که به صورت ناخواسته موجب رنجش و ناراحتیشان شده ام؛ به درگاه خالق متعال چنین عرضه میدارم: خدایا، دو ثلث اوّل و دوّم این ماه عزیز رو به پایان است؛ و در آستانه ورود شب شهادت امیر مؤمنان (علیه السّلام) و دوّمین شب از شب های زیبای «قَدّر» قرار داریم؛ پس اعمالی را که در دو ثلث یاد شده توفیق انجام آنها را به ما عطا فرمودی، از همة ما قبول فرما؛ و راضی به عدم قبولی ما در این اردوگاه معنوی بزرگ نشو؛ پروردگارا، به حرمت و وجاهت امام علی (علیه السّلام) از درگاه کریمانه ات مسئلت می کنم: غفران و عفو نازلة خودت در این شب عزیز را شامل حالمان گردان؛ معبودا، ارواح طیبة امام راحل (ره)، آباء و اجداد و دیگر در گذشتگانمان، شهداء عزیز 8 سال دفاع مقدّس و شهداء مدافع حرم، شهداء هفتم تیر به ویژه شهید مظلوم آیت الله دکتر بهشتی را از ثواب اعمالی که در این شب بزرگ توفیق اتیان آنها را به ما عطا خواهید نمود، بهره مند مان فرما؛ و بیش از پیش، بر صحّت و سلامتی و تندرستی و نفوذ کلام مقام معظّم رهبری بیفزای. آمین یا ربّ العالمین. . (حوزة علمیّة قم/ سیّد حسین شفیعی دارابی/ ساعت 30/3 عصر روز یکشنبه: 6/ 4/ 1395ش= بیستم ماه رمضان 1437ق/ شهرستان گنبد کاووس).