پرسمان 28: چگونگی مرگ ذلّت بار یزید ملعون
حوزه علمیه قم/ سید حسین شفیعی دارابی
بنام پروردگار عزیز و منتقم خون شهیدان. جناب آقای «ح – ر»، سلام علیک؛ عصر آخرین آدینه ماه پر فضیلت محرّم الحرام جنابعالی و خانواده محترمتان به خیر باد؛ آرزو مندم تلاش جنابعالی و همه دو ستان همراه و همکارتان در عرصه عزاداری سالار شهیدان، مورد قبول در گاه حضرت حقّ قرار گرفته باشد.
طرح پرسش
آقای «ح- ر»، جنابعالی در پرسش کوتاه خود، اینگونه نگاشتی: «سلام علیکم خدمت حاج آقای شفیعی شب بخیرعزاداری قبول؛ یزید لعنت الله علیه چگونه به درک واصل شد ؟. با تشکر خدا حافظ».
پاسخ
در پاسخ از پرسش جنابعالی، نکاتی را به صورت فشرده یاد آور می شوم:
1- در خلال آیات و روایات، شاهد توجّه دادن به صفت انتقام الهی از ستمکاران و دادخواهی او به نفع ستمدیدگان هستیم؛ ازجمله:
• «فَلا تَحْسَبَنَّ اللّهَ مُخْلِفَ وَعْدِهِ رُسُلَهُ إِنَّ اللّهَ عَزیزٌ ذو انتِقام) (ابراهیم، آیه 47) : «گمان مبر که خدا تخلف کننده از وعده خود به رسولانش مى باشد، خدا قدرتمند انتقام گیرنده است»؛
• از امام باقر (علیه السّلام) نقل چنین نقل شده است: وقتی هنگام رحلت پدرم امام سجاد (علیه السّلام) فرا رسید، مرا به سینه‌اش چسباند و گفت: پسرم! تو را به آن چیزی وصیت می‌کنم که پدرم در لحظه مرگش به من وصیت کرد و به چیزی که امیرالمؤمنین(علیه السّلام) به امام حسین (علیه السّلام) وصیت کرده بود و آن اینکه: به ترس از ظلم کردن به کسی که جز خدا کمک کاری ندارد» (کلینی، کافی ج2، ص91)
2- البتّه صفت انتقام الهی، همانند دیگر صفاتش با وساطت اموری متنوّع تحقّق پیدا می کند؛ و همین موجب می شود که انتقام های الهی به شکل های متنوّعی بروز پیدا کند؛ اینست که می بینم خدای متعال، در مورد انتقام از برخی از اشخاص و اقوام می فرماید: «فَکُلاًّ أَخَذْنا بِذَنْبِهِ فَمِنْهُمْ مَنْ أَرْسَلْنا عَلَیْهِ حاصِباً وَ مِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ الصَّیْحَةُ وَ مِنْهُمْ مَنْ خَسَفْنا بِهِ الْأَرْضَ وَ مِنْهُمْ مَنْ أَغْرَقْنا وَ ما کانَ اللَّهُ لِیَظْلِمَهُمْ وَ لکِنْ کانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ» (عنکبوت، آیه 40) : «ما هر یک از آنها را به گناهشان گرفتیم، بر بعضى از آنها طوفانى توأم با سنگریزه فرستادیم، و بعضى از آنها را صیحه آسمانى فرو گرفت، و بعضى دیگر را در زمین فرو بردیم، و بعضى را غرق کردیم، خداوند هرگز به آنها ستم نکرد، ولى آنها خودشان بر خویشتن ستم نمودند»؛
3- در برخی از روایات، به صورت صریح از انتقام خدای متعال از قاتل امام حسین (علیه السّلام) یاد شده است؛ از باب نمونه: در روایتی از امام رضا (علیه السّلام) چنین نقل شده است: «وقتی حضرت موسی (علیه السّلام) برای برادرش هارون طلب مغفرت کرد، به او وحی فرمود: ای موسی! اگر درباره ی اوّلین و آخرین از من چیزی بخواهی، تو را اجابت می کنم، جز قاتل حسین بن علیّ بن ابیطالب علیه السّلام که «من» از او انتقام می گیرم» (شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا علیه السلام: ج2 ص 47 ح179)؛
4- در ذیل آیه ی شریفه «وَمَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَانًا » (اسراء، آیه 33) از امام باقر (علیه السّلام) بر این نکته تصریح فرموده است: «قیام کننده از ما (اهل بیت علیهم السّلام) وقتی قیام کند از حسین (علیه السلام) خونخواهی می کند (عیّاشی، تفسیر عیّاشی، ج2 ص290 ح67)؛ با توجّه به اینکه انتقام گیری امام زمان (علیه السّلام) از قاتل امام حسین (علیه السّلام) در طول انتقام الهی قرار دارد؛ و به نمایندگی از خداوند می باشد؛ پس مضمون این روایت با روایت پیشین، منافاتی نخواهد داشت؛
5- اگرچه یزید ملعون، به صورت مستقیم قاتل امام حسین (علیه السّلام) محسوب نمی شود؛ ولی چون همه جنایات کربلا در راستای اجراء فرمان آن ملعون به وقوع پیوسته است؛ پس بی هیچ تردیدی او قاتل سالار شهیدان به شمار میآید؛ و مستحقّ عذاب و انتقام الهی خواهد بود؛
7- اگرچه در بین عامه مردم، از «معاویه بن ابی سفیان» ملعون به عنوان پدر «یزید» لعنتی یاد می شود؛ ولی محقّقان فرهیخته تاریخی بر این باورند که پدر واقعیش، فرد دیگری است؛ زیرا «میسون» دختر «بَجْدَلْ کَلْبی» و مادر یزید ملعون، غلام پدر خود را بر خود متمکن ساخت و...؛
8- مورّخان، طول دوران حکومت ننگین یزید را، سه سال و نه ماه دانسته اند؛ وی در آغازین سال حکومت ننگینش، فاجعه خونین عاشورا را به بار آورد و دست نحسش به خون سیّد الشّهداء (علیه السّلام) و یاران پاکش آغشته گردید؛ در دوّمین سال حکومتش فرمان یورش به شهر مدینه را صادر کرد و واقعه غمبار «حَرَّهْ» را برجای نهاد؛ و در سوّمین سال خلافت غاصبانه اش هم، برای استیلاء بر زبیریان، دستور تیرباران کردن مسجد الحرام و خانه کعبه و حمله و هجمه به حرم امن الهی را صادر نمود؛ در گرماگرم وقوع این جنایت بود که یزیدیان از وقوع مرگ ذلّت بار او مطّلع شدند.
9- در مورد زمان وقوع مرگ ذلّت بار «یزید» لعنتی، شاهد اقوالی مختلف می باشیم؛ نقل مشهور این است که آن ملعون، در شب چهاردهم ربیع الاول سال 64 هجری در سن 39 سالگی یا 37 سالگی به درکات جحیم شتافت؛ اقوال دیگر این است که این حادثه مبارک در دوازدهم و پانزدهم ماه مذکور واقع شده است.
10- در مورد نحوه مرگ این ظالم هم، شاهد نقل هائی متفاوت می باشیم؛ مشهور ترین آنها چنین است:
الف- سیدبن طاووس در کتاب معتب «لهوف» می گوید: «یزید روزی با اصحابش به قصد شکار به صحرا رفت. به اندازه دو یا سه روز از شهر شام دور شد، ناگاه آهویی ظاهر شد یزید به اصحابش گفت: خودم به تنهایی در صید این آهو اقدام می‌کنم کسی با من نیاید. آهو او را از این وادی به وادی دیگر می‌برد. نوکرانش هر چه در پی او گشتند اثری نیافتند.
یزید در صحرا به صحرانشینی برخورد کرد که از چاه آب می‌کشید. مقداری آب به یزید داد ولی بر او تعظیم و سلامی نکرد.
یزید گفت: اگر بدانی که من کیستم بیشتر من را احترام می‌کنی! آن اعرابی گفت ای برادر تو کیستی؟ گفت: من امیرالمومنین یزید پسر معاویه هستم. اعرابی گفت: سوگند به خدا، تو قاتل حسین بن علی (علیهماالسّلام) هستی ای دشمن خدا و رسول خدا. اعرابی خشمگین شد و شمشیر یزید را گرفت که بر سر یزید بزند، اما شمشیر به سر اسب خورد، اسب در اثر شدت ضربه فرار کرد و یزید از پشت اسب آویزان شد. اسب سرعت می‌گرفت و یزید را بر زمین می‌کشید، آنقدر او را بر زمین کشید که او قطعه قطعه شد. اصحاب یزید در پی او آمدند، اثری از او نیافتند، تا این که به اسب او رسیدند فقط ساق پای یزید روی رکاب آویزان بود».
ب- شیخ صدوق (ره) نیز میفرماید: یزید شب با حال مستی خوابید و صبح مرده او را یافتند در حالی که بدن او تغییر کرده، مثل آنکه قیر مالیده باشند.بدن نحسش را در باب الصغیر دمشق دفن کردند.
ج- محمد بن احمد بن مسمع نقل میکند: یزید مست کرد و بلند شد که به رقص نماید. اما با سر بر زمین خورد که سرش شکافت و مغزش آشکار شد.
د- بلاذری در «انساب الأشراف» مینویسد: پیری از شامیان به من گفت: علت مرگ یزید این بود که او در حالت مستی بوزینه اش را بر الاغ سوار کرد. سپس به دنبال او، آن گونه دوید که گردنش شکست، یا چیزی در درونش [ احتمالا زهره اش] پاره گردید.
ه- ابن اثیر در “الکامل فی التاریخ” آورده است : یزید بن معاویه در پانزدهم ربیع الاول سال ۶۴ قمری در اطراف دمشق به علت برخورد با پاره‌سنگی که از منجنیقی پرتاب شده بود و به یک طرف صورت وی برخورد کرده بود به بیماری‌ای مبتلا شد و این بیماری مرگ وی را به همراه داشت...»؛
و- البته برخی نیز گفته اند که یزید ملعون به وسیله «سلمى» (دخـتـر حُـجـْرِ بـْن عَـدِىّ کِنْدى) و با همکارى «عبدالرّحمان» (برادرزاده حُجْر)، مسموم شده و به مجازات رسیده است. (حوزه علمیه قم/ سید حسین شفیعی دارابی/ ساعت 30/ 9 شب شنبه 8/8/ 1395/ ش مطابق با 27 محرم 1438ق)