پرسمان (12): بازخوانی پیشینه مذهب «تشیع» (قسمت دوّم)
بنام پروردگار بصیر و دوستدار اهل بصیرت. خوانندگان ارجمند و همه دوستان عزیز سلام علیکم. در قسمت پیشین این نوشته، پس از طرح این پرسش فراگیر که «مذهب تشیّع از چه زمانی به وجود آمده است؟»، به ذکر نکات سه گانه پرداخته شد؛ سرانجام این نتیجه بدست آمد کهتوصیف مذهب تشیّع به «مذهب جعفری»، معلول تاریخی خاصّ به وجود آمده در زمان امام صادق (علیه السّلام) بوده است؛ و هیچگونه تلازمی با غیر مسبوق بودن آن در عصر رسالت ندارد. در فراز پایانی قسمت مذکور وعده داده شد: «در قسمت بعدی این نوشته، شاهد ذکر مستنداتی مبنی بر مسبوقیّت اندیشه «تشیّع» در دوره طلائی نبوی خواهید بود»؛ اکنون به وعده داده شده وفا نموده؛ و در قالب نکته چهارم، به ذکر مطالبی در این راستا می پردازم:
نکته چهارم: نمونه هائی از شواهد و مستندات دالّ بر مسبوقیّت مفهوم خاصّ «شیعه» (= شیعیان علی علیه السّلام) در عصر رسالت
با تبّع در متون تفسیری، حدیثی، و کلامی دانشوران شیعی و سنّی، شاهد ذکر اخبار و سخنانی از فرهیختگان فریقین هستیم که مفاد مشترک آنها، چیزی جز حکایت از مسبوقیّت مفهوم خاصّ «شیعه» (= شیعیان علی علیه السّلام) در عصر طلائی نبیّ اکرم (صلوات الله علیه و آله) نمی باشد؛ از باب نمونه، به ذکر 3 خبر از منابع اهل سنّت بسنده می شود :
1- ابن عساکر (ابو القاسم علی بن حسن بن هبة الله)؛ که یکی از ائمه حدیث و علمای مشهوردر قرن 5 و 6 (م۴۹۹/ فق۵۷۱) می باشد، ذیل ترجمه امیرالمؤمنین (علی علیه السّلام) با سند خودش از جابر بن عبد اللّه انصاری نقل می کند که وی فرمود: «نزد رسول خدا بودیم (ناگهان) علی (علیه السّلام) وارد شد، در این هنگام رسول خدا فرمودند: برادر شما آمد، سپس رو به کعبه نمودند و با دستشان به کعبه زدند و فرمودند «والذی نفسی بیده، إنّ هذا وشیعته لهم الفائزون یوم القیامة»: «قسم به خدائی که جانم در دست اوست هر آینه این مرد و شیعیانشدر روز قیامت رستگارند»؛ سپس رسول خدا فرمودند : «علی اولین کسی است که به من ایمان آورده است ، او وفادارترین شما به عهد و پیمان الهی وثابت قدم ترین شمادر اوامر الهی است وعادل ترین شما در برخورد با زیر دستان و با انصاف ترین شماست و نزد خدا از همه شما برتر و با فضیلت تر است. جابر می گوید : در همین وقت بود که آیه «إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُوا وَعَمِلُوا الصَّلِحَتِ أُولَئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ» (سوره بیّنه، آیه 7) در شأن علی علیه السلام نازل شد. و هر وقت علی علیه السلام می آمد اصحاب رسول می گفتند بهترین مخلوق خدا آمد» (ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج42، ص371، ذیل ترجمه امیرالمؤمنین علی علیه السّلام)؛
2- نیز ابن عساکر آورده است: «امیر المؤمنین علی بن أبی طالب (علیه السّلام) فرمود: (روزی) رسول الله (صلى الله علیه وآله و سلّم) به من فرمودند: یا علی زمانی که قیامت فرا می رسد عده ای از قبر هایشان خارج می شوند که لباسهای آنها از نور است و بر شترانی از نور سوارند که افسار آن شتران از جنس یاقوت سرخ است ملائکه آنها را تا محشر مشایعت می کنند، من عرض کردم تبارک الله چه قدر اینها نزد خداوند گرامی هستند؟؛ در این هنگام رسول خدا (صلى الله علیه وآله و سلم) فرمودند :«یا علی هم أهل ولایتک وشیعتک ومحبوک یحبونک بحبی ویحبونی بحب الله هم الفائزون یوم القیامة»:«آنها کسانی هستند که ولایت و امامت تو را پذیرفته اند آنان شیعیان و دوستداران تو هستند،تو را به خاطر دوستی من دوست داراند و مرا دوست می دارند زیرا که خداوند را دوست دارند ، آنان در روز قیامت رستگارند» (ان عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج42، ص 332، ذیل ترجمه آقا امیرالمؤمنین علی علیه السّلام)؛
3- محمد بن یوسف زرندی حنفی (متوفای ۷۵۰) از علمای اهل سنت در کتاب «نَظم دُرَرُ السِّمطَین» چنین نقل نموده است: «ابن عباس می گوید : وقتی آیه «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَٰئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ» (سوره بیّنه، آیه7) نازل شد رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلم) به علی (علیه السلام) فرمودند : «هو أنت وشیعتک تأتی یوم القیامة أنت وشیعتک راضین مرضیینویأتی عدوک غضبانا مقحمین ...» : «مراد از آیه، تو و شیعیانت هستید؛ روز قیامت تو و شیعیانت می آیید در حالی که از خداوند راضی هستید و خداوند هم از شما راضی است و دشمن تو می آید در حالی که غضبناک و هلاکت یافته است ...» (زرندی حنفی، نظم درر السمطین، ص 92).
نکته شایان توجّه اینکه:
مفاد روشن اخبار مذکور و ده ها اخبار مشابه آنها، موجب گردیده است تا دانشوران زیادی از فریقین به صراحت از مسبوقیّت مفهوم خاصّ «شیعه» (= شیعیان علی علیه السّلام) در زمان رسول اکرم (صلوات الله علیه و آله) اعتراف نمایند؛ در قسمت بعدی، به بازخوانی برخی از این اعترافات خواهیم پرداخت. ان شاء الله. (حوزه علمیه قم/ شب یکشنبه 10/ 5/ 1395ش = 26ماه شوال 1437ق/ ساعت 30/23 )