آموزش سبزی کاری
مهدس مریم دارابکلایی
در هیچ فعالیت بدنی سالم تر و نشاط بخش تر از کار کردن در باغچه وپرورش سبزیجات نیست* دریک فضای چند متر مربعی حیات خانه می توان تنوعی از سبزیجات را برای مصرف روزانه و حتی برای خشک کردن و فریز کردن تولید نمود* فضایی که انتخاب می شود باید رو به آفتاب باشد* البته در حواشی باغچه جایی که وجود درختان موقعیت سایه و آفتابی را ایجاد می نماید نیز قابل استفاده و بهره برداری می باشد* برای نمونه نعناع و پونه که هر دو از طریق ریزوم و ساقه های رونده تکثیر می شوند را می توان در حاشیه باغچه جایی که سایه و آفتاب است پرورش داد* هر دو این سبزیجات نیاز به آفتاب فراوانی دارند و در فصول خنک تر سال رشد بهتری دارند*
برخی از سبزیجات درفصل خاصی بهتر به عمل آمده و محصول بهتری تولید می نماید*برای مثال شاهی که خواص زیادی نیز دارد درماه های خنک تر سال (ابتدای بهار و پاییز) بهتر رشد می نماید لیکن همین که هوا گرم شود گیاه چوبی می شود و ساقه های گلزا تولید نموده و کیفیت محصول پایین می آید*بنابر این شاهی را می توان در اسفند ماه شروع نمود* شاهی خیلی سریع رشد نموده و چنان چه هوای خنک ادامه یابد محصول فراوانی تولید می نماید*سبزیجاتی مانند: شاهی، شوید، گشنیز، تربچه، نعناع و پونه را بایستی زمانی کاشت که بتوان در ماه های خنک تر سال از آنها استفاده نمود* برخی دیگر از سبزیجات را بایستی هنگامی که هوا گرم می شود کاشت و مورد بهره برداری قرار داد* برای مثال ریحان را هنگامی که هوا گرم می شود کاشت و مورد بهره برداری قرار داد* اگر ریحان را هنگامی که هوا سرد است بکارید سبز نخواهد شد و یا اگر سبز بشود برگ خوبی نخواهد داد* جعفری را می توان تقریباً همه فصول کاشت و مورد بهره برداری قرار داد*بسیاری از سبزیجات یک ساله و برخی نیز دو ساله هستند* سبزیجات یک ساله طول عمر یک ساله و یک فصله دارند* یعنی در یک فصل و یا یک سال رشد رویشی و رشد زایشی خود را با تمام می رسانند* برای مثال سبزیجاتی مانند: شوید، گشنیز، تربچه در فصل بهار به خصوص اوائل فصل که هنوز هوا خنک است رشد رویشی دارند لیکن هنگامی هوا گرم می شود رشد رویشی آنها کند شده و رشد زایشی آنها شروع می شود یعنی گل و میوه تولید می نمایند*
در مراحل رشد زایشی چوبی شده و سبزی و لطافت خود را از دست می دهند* سبزیجاتی مانند هویج و پیاز دو ساله هستند* سال اول رشد رویشی داشته بن یا غده ایجاد می نمایند* ولی اگر چنان چه آنها را از زمین خارج نکنیم سال دوم گل وبذر ایجاد می نماید* برای تولید گل و بذر کلیه اندوخته های خود را مصرف می نمایند* به عبارت دیگر به طور طبیعی این گیاهان سال اول رشد خود را به هدف اندوخته نمودن مواد غذایی طی نموده که بتوانند اندوخته خود را سال دوم مصرف تولید گل و میوه بنمایند* لیکن ما انسان ها اندوخته آن ها را از آن ها گرفته و فرصت به آنها نمی دهیم که سال دوم گل و دانه تولید نمایند*بسیاری از سبزیجات را در فصل رویشی خود می توان چند مرتبه چید و مورد استفاده قرار داد* درنتیجه چیدن جوانه های پایینی آن ها تحریک شده سریعاً رشد می نمایند* بایستی دقت نمود هنگام چیدن گیاه از یک فاصله مناسب چند سانتی متری از سطح زمین قطع شود تا چند جوانه در پایین گیاه باقی بماند*از برخی سبزیجات می توان به راحتی بانک بذر ایجاد نمود تا سال بعد مورد استفاده قرار گیرند و نیازی به تهیه بذر از بیرون نباشد. برای این منظور کافی است چند بته از هر کدام از سبزیجات را در حاشیه باغچه حفظ نمود تا هنگامی که به گل و بذر بنشینند*
برای کاشت بذر سبزیجات ابتدا بهتر است زمین را آبیاری نموده و بعد از ۲۴ ساعت زیر و رو و شخم نمایید* برای بسیاری از سبزیجات شخم عمیقی نیاز نمی باشد* پس از شخم مقدار قابل ملاحظه ای کود حیوانی و کاملاً کهنه و پوسیده را به خاک افزوده و مخلوط نموده و سپس زمین را تسطیح نمایید* اکنون می توانید بذر را پاشیده و روی آن مقداری شن نرم که با کود نرم مخلوط شده بپاشید* تا چند روز آینده که بذرها جوانه زده و سبز شوند آبیاری ملایمی لازم است و بهتر است که سطح خاک اسپری شود* برای جلوگیری از خشک شدن زمین سطح آنرا تا هنگام جوانه زدن بذرها با روزنامه، مقوا و یا کیسه ی گونی بپوشانید* بذور تا هنگام جوانه زدن و چند روز بعد از آن بایستی درمعرض رطوبت کامل قرار بگیرند*طرح ریزی باغچه به صورت کرت و یا کاشت ردیفی صورت می گیرد* هر کدام از طرح ها مزایای خاصی دارند لیکن کلاً بستگی به موقعیت و وسعت باغچه و سبزیجات مورد کشت دارند* چنان چه سبزیجات ردیفی کاشته شوند بایستی حدود ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر بین ردیف ها فاصله ایجاد شود*