سه نکته مهمّ در پرتو شهادت امام باقر (علیه السّلام)

سه نکته مهمّ در پرتو شهادت امام باقر (علیه السّلام)

بنام پروردگار بصیر و دوستدار اهل بصیرت. دوستان و دلدادگان امام باقر (علیه السّلام) سلام علیک؛ فرارسیدن سال روز شهادت آن امام همام را به همه شما خوبان تسلیت عرض می نمایم. خداوند توفیق داد تا در شب شهادت آن بزرگوار، در جمع سوگوارانش در مسجد «رفعت» (که از جمله مساجد محوری شهرستان مذهبی قم محسوب می شود)، عرض سخنی داشته باشم؛ و به طرح بحثی تحت عنوان «ویژگیها و شاخصه های زندگی امام باقر علیه السّلام» به پردازم؛ به نظر چنین رسید که در قالب این نوشته کوتاه، سه نکته را به صورت گلچینی از مجموعه سخنانم در آن جمع معزّز، یاد آور شوم:

نکته اوّل: زمان شهادت

اگرچه در متون تاریخی و حدیثی، در جهت تعیین سال و نیز روز شهادت امام باقر (علیه السّلام)، شاهد نقل اقوالی مختلف هستیم؛ ولی با اندکی تأمّل در مجموعه آن ها به این نتیجه دست می یابیم که باور جمع بیشتری از دانشوران شیعی و سنّی این است که : شهادت آن بزرگوار در هفتم ماه پرفضیلت ذی الحجه الحرام سال 114 ق، در مدینه منوّره واقع شده است. (نک: حسن بن موسی نوبختی؛ متکلم و فیلسوف امامی قرن سوم و چهارم قمری، فِرَقُ الشیعة، ص 61؛ محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج5، ص238؛ محمّد بن یعقوب کلینی، اصول کافى، ج2، ص372؛ عبد الحی بن أحمد بن محمد ابن العماد العکری الحنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، ج1، ص149؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون 2/23؛ شیخ مفید، الإرشاد، ج2، 156؛  ابن شهراشوب ساروی، المناقب، ج4، ص210؛ محمد بن جریر طبری شیعی آملی، دلائل الامامة ، ص94؛ فضل بن حسن طبرسی، تاج الموالید فی موالید الأئمه، ص 118؛ حافظ أبو عبد الله شمس الدین محمدبن‌ ‌احمد ذ‌هبی‌ شافعی، سیر اعلام النبلاء، ج4، ص409؛ الشیخ عباس القمی، الأنوار البهیّة فی تواریخ الحجج الالهیّة، ص 126؛ جمال‌‌الدین‌ ‌احمدبن‌ ‌علی‌ ‌الحسینی‌ ‌المعروف‌ بابن‌ ‌عنبه‌، عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، ص 137).

نکته دوّم: اوّلین امامی که هاشمی بودنش دو سویه بود

با توجّه به مفاد جمله «وَ أَنَّ أَرْوَاحَکُمْ وَ نُورَکُمْ وَ طِینَتَکُمْ وَاحِدَةٌ طَابَتْ وَ طَهُرَتْ بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ خَلَقَکُمُ اللَّهُ أَنْوَارا» منقول در زیارت شریفه جامعه کبیره، باورمان این است که : «روح و روان پرتو وجود و فطرت امامان معصوم علیهم السّلام، از یک حقیقت است و آن حقیقت پاک و پاکیزه است و هر کدام از دیگری پدید آمده، و خدا آنان را نور آفرید؛ و هر صفت کمال که در یکی از آن بزرگوارانشان باشد، در دیگرشان نیز وجود دارد، ولی در عین حال معتقدیم: به تناسب شرایط و اقتضآت زمان، برخی مناقب و صفات در بعضی از آنان ظهور و نمود بیشتری پیدا می‌کند؛ بدین جهت می گویم: امام باقر (علیه السّلام)، اوّلین امامی است که هاشمی بودنش دو سویه است؛ زیرا مادر بزرگوارش، فاطمه (معروف به «اُمّ عبدالله») دختر امام مجتبی (علیه السّلام)؛ و پدر ارجمندش، امام سجّاد (علیه السّلام) فرزند امام حسین (علیه السّلام) می باشد؛ اینست که می بینیم: ابن شهرآشوب و دیگر محدّثان، در توصیف از امام باقر (علیه السّلام) آورده اند: «إن الباقر علیه السّلام هاشمی‏ من‏ هاشمیَّیْن‏ و علویّ‏ من‏ علویَّیْن‏ و فاطمیّ من فاطمیَّیْن لأنه أوّل من اجتُمِعت له ولادة الحسن و الحسین علیهما السّلام»: (ابن شهرآشوب، المناقب، ج 3، ص 338): «امام باقر، هاشمی دوسویه، علوی دوسویه، و فاطمی دوسویه است؛ زیرا وی اوّلین امامی است که نسل امام مجتبی و امام حسین (علیهما السّلام) در وی جمع شده است».

نکته سوّم: توجّه به رفع مشکلات نیازمندان

کارکردهای والای امام باقر (علیه السّلام) حکایت از آن دارد که آن بزرگوار همچون دیگر امامان معصوم (علیهم السّلام) نه تنها از بروز مشکلات در زندگی افراد نیاز مند و مستمند جامعه رنج می برد؛ بلکه همواره در جهت رفع آنها کوشا بوده است؛ به گونه ای که در برخی از نقل ها آمده است: «هرگز شنیده نشد که نیازمندی، نیازش را به آن حضرت اظهار کند یا به گونه ای حضرت از آن اطلاع پیدا کند، ولی در جهت برطرف ساختن آن کاری نکند. یکی از توصیه های مهم آن حضرت به اطرافیان این بود که وقتی نیازمندی به شما رو آورد، یا شما خواستید او را صدا بزنید، او را با بهترین نام ها و لقب ها صدا کنید؛ و خود نیز همیشه چنین می کردند. امام صادق علیه السلام فرموند: هرچند پدرم نسبت به دیگر خویشاوندان، از نظر مالی در سطح پایین تری قرار داشتند، اما این برنامه را داشتند که همیشه در روزهای جمعه، به فقیران و نیازمندان انفاق می کردند» (نک: ماهنامه گلبرگ، بهمن 1382، شماره 47). (حوزه علمیه قم/ سیّد حسین شفیعی دارابی؛ ساعت 45/ 12 روز جمعه 19/ 6/ 1395ش = 7 ذی الحجه الحرام 1437ق)