پرسمان 57

پرسمان 57: آیا گفتن جمله «اَللّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْهُ اِلاّ خَیْراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّا» در نماز بر میّت واجب است؟

حوزه علمیه قم: سید حسین شفیعی دارابی

بنام پروردگاری که ساحت قدسش همواره زنده است. وموت و مرگ در افراد دراختیار اوست. دوستان ارجمند سلام علیکم. در پی اقامه نماز میّت مقام معظّم رهبری بر بدن مرحوم مغفور، رئیس مجمع تشخیص مصلحت، جناب آقای هاشمی رفسنجانی (ره) و عدم قرائت جمله «اَللّهُمَّ اِنّا لا نَعْلَمُ مِنْهُ اِلاّ خَیْراً وَ اَنْتَ اَعْلَمُ بِهِ مِنّا» توسّط معظّم له در پی تکبیر چهارم این نماز، پرسش هائی در اذهان برخی از افراد شکل گرفته است؛ از جمله اینکه: آیا گفتن این جمله، پس از تکبیر چهارم نماز میت واجب است؟؛ و آیا اگر امام جماعتی آن را بر زبان نیاورد، نماز او مواجه با مشکل می شود؟

پاسخ: از طرح اینگونه پرسشها باید استقبال نمود؛ بدین جهت بنده، ذکر نکات ذیل را در این راستا سودمند میدانم:

نکته اوّل: نفس پرسیدن، نه تنها عیب نیست؛ بلکه دستور خداوند در دو آیه ۴۳ سوره نحل و ۷ سوره انبیاء از قرآن کریم اینست که :«فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّکْر إن کنتم لا تعلمون» : «اگر چیزی را نمیدانید، از اهل علم (و کارشناسان) سوال کنید»؛ بدین جهت بارها نوشتم: در روایت نبوی آمده است: اگر پرسیدن به قصد آگاهی باشد، چهارکس از ثواب الهی بهره مند می شوند: «پرسشگر، پاسخ دهنده، دوستداران پرسش و پاسخ؛ و تدارک بینندگان جلسه پرسش و پاسخ»؛

نکته دوّم: پاسخ غالب پرسشهای ناظر به حوزه احکام دینی، به گونه ای است که با مراجعه به رساله های عملیه مراجع تقلید گذشته و حال، دست یافتنی است؛ پس ضرورتی ندارد که برخی از افراد برای دست یافتن به پاسخ اینگونه پرسشها، به آب و آتش بزنند؛ و در پی ایجاد جوّی مسموم و گل آلود کردن آب، و گرفتن ماهی باشند؛ چون دیگران پس از روشن شدن مطلب به خوبی می فهمند که طرّاحان اینگونه پرسشها، در پی روشن شدن مطلب نبوده اند؛ بلکه در صد بودند که از احساسات پاک مخاطبان سوء استفاده نمایند؛

نکته سوّم: در همین فاصله زمانی کوتاه شاهد بودیم که جناب مهدی خزعلی (؛ که پدر مرحومش در زمان حیات خود از کارکردهایش برائت جست) دست به کار شد؛ و در عرصه مجازی به نشر نوشته ای تحت عنوان «نقدی بر نماز رهبری بر پیکر هاشمی رفسنجانی» پرداخت؛ و از این طریق کوشیده است با ایجاد شبهه، به تشویش اذهان پاک به پردازد؛ امّا هرکس با کار کرد وی آشنا باشد به خوبی میداند که او با این نوشته خود نشان داد که متأسّفانه وی حتّی با اوّلیّات احکام مربوط به نماز میّت و مذکور در رساله های عملیّه هم آشنائی ندارد؛ زیرا اگر او به رساله عملیه حضرت امام (ره) و یا هرمرجع تقلید دیگری مراجعه می نمود، به آسانی می یافت که در نماز میّت، هم ذکرهای واجب مطرح است و هم ذکرهای مستحبّ؛ طبیعتا، ترک بخش اوّل جایز نیست و موجب بطلان نماز می شود؛ ولی ترک گفتن بخش دوّم، امری مجاز است؛ و هیچگاه موجب بطلان نماز نخواهد شد؛

نکته چهارم: در رساله های عملیّه میخوانیم: «نماز میت پنج تکبیر دارد و اگر نماز گزار پنج تکبیر به این ترتیب بگوید کافى است: بعد از نیت و گفتن تکبیر اول بگوید: "اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله". و بعد از تکبیر دوم بگوید: "اللهم صل على محمد و آل محمد". و بعد از تکبیر سوم بگوید: "اللهم اغفر للمؤمنین و المؤمنات". و بعد از تکبیر چهارم اگر میت مرد است بگوید: "اللهم اغفر لهذا المیت" و اگر زن است بگوید: "اللهم اغفر لهذه المیت" و بعد تکبیر پنجم را بگوید»؛ در ادامه، به بیان ذکرهای مستحب پرداخته شد؛ از جمله: «و بهتر است .... بعد از تکبیر چهارم اگر میت مرد است بگوید: "... اللهم انا لا نعلم منه الا خیرا و ....»؛ نکته پنجم: جناب مهدی خزعلی، در نوشته خود، نقش دایه دلسوزتر از مادر را ایفا نمود؛ و به گونه ای نگاشت که به مخاطب چنین القاء کند که نگفتن این جمله، مشکل آفرین است و...؛ و عجیب این است که جناب ایشان، آن همه دعاء های معظّم له در حقّ رئیس مجمع مصلحت، و حالت حزن بالای ایشان در کنار جنازه آن مرحوم را، نه شنیده است و نه دیده است؛ آری،  اگر وی با انگیزه طبیعی به طرح سؤال می پرداخت، مشکلی مطرح نبود؛

نکته پنجم: برای اطمینان به اینکه اقدام جناب مهدی خزعلی، اقدامی غیر طبیعی بوده است؛ کافی است که بدانیم: وی قبل از برگذاری تشییع جنازه رئیس مجمع تشخیص مصلحت، بروز حادثه غمبار فوت آن مرحوم را فرصتی طلائی تلقّی کرده؛ و همچون دشمنان نظام مقدّس جمهوری اسلامی ایران و مخالفان این یار امام و رهبری، از طریق عرصه مجازی از افراد تقاضا نمود که آن را رفراندومی علیه نظام جلوه دهند؛ بی هیچ تردیدی، وی با این اقدام ذلیلانه اش، موجب آزردگی روح آن مرحوم گردیده است؛ چون حفظ نظام در رأس آرمان های خوب آن یار امام و رهبری قرار داشته و دارد؛

نکته ششم: متأسّفانه جناب مهدی خزعلی به گونه ای عمل نمود که نصایح خیر خواهانه پدر مرحومش (آیت الله خزعلی) در او تأثیر نگذاشت؛ و همین موجب شد تا آن مرحوم، طیّ اطلاعیه های رسمی، اعلان به برائت از وی نماید؛ در بخشی از بیانیه رسمی آن مرحوم چنین میخوانیم: «مدت مدیدی است پسرم مهدی خزعلی از راه مستقیم منحرف شده درست در خط مقابل قرار گرفته هر چه نصحیت می‌کنم و برای هدایتش متوسل به اولیای خدا می‌شوم اثر نمی‌کند. با بعضی از علمای بزرگ صحبت کردم، فرمود دست نگه دار شاید به راه بیاید. دیگر کاسه صبرم لبریز شده، دیگر با او صحبت نمی‌کنم و حرف‌های نامناسب او را بر نمی‌تابم. ملت انقلابی عزیز همیشه در صحنه ما بدانند او از ما جدا هست و هر چه از من نقل کند، نپذیرند. با من ارتباطی ندارد ولی الان هم دعا می‌کنم خداوند به او توفیق دهد که از راه انحرافی که پیش گرفته است برگردد و گرنه خداوند مقتدر، اسلام و انقلاب و امام و رهبر و رئیس جمهور و مسلمین عزیز را از شر او مصون و محفوظ بفرماید...»؛

نکته هفتم: البته این اقدام مرحوم آیت الله خزعلی، در راستای عمل به فرمان الهی است؛ زیرا در قرآن میخوانیم: وقتی که فرزند نوح به نصایح پدر ارجمندش گوش نداد؛ و بر تداوم راه منحرفانه خویش اصرار ورزید؛ این پیامبر الهی دست به دعا برداشت، و به خداوند چنین عرضه داشت: «...رَبِّ إِنَّ ابْنِی مِنْ أَهْلِی وَإِنَّ وَعْدَکَ الْحَقُّ وَأَنْتَ أَحْکَمُ الْحَاکِمِینَ» (هود/ آیه 45) : «... پروردگارا پسرم از کسان من است و قطعا وعده تو راست است و تو بهترین داورانى»؛ امّا خداوند خطاب به حضرت نوح (علیه السّلام) فرمود: «...

 یَا نُوحُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صَالِحٍ ...» : (هود: آیه46﴾ : «...اى نوح او در حقیقت از کسان تو نیست او [داراى] کردارى ناشایسته است...» (سید حسین شفیعی دارابی، عصر سه شنبه 21/ 10/ 1395ش =  11 ربیع الثانی 1438ق).