پرسمان 81: حکمت دست کشیدن به صورت بعد از دعا

حوزه علمیّه قم: سید حسین شفیعی دارابی

بنام پروردگار بصیر و دوستدار اهل بصیرت. سرکار خانم «گل...» ( طلبه حوزه علمیه فاطمه الزهرا سلام الله علیها از شهرستان زاهدان) سلام علیک؛ فرا رسیدن پنجمین روز از ماه محرّم حسینی را تسلیت عرض می نمایم؛ امیدوارم از پاداش عزاداری در این ایّام بهره مند گردید. ان شاء الله.

طرح سؤال:در پرسش خود اینگونه نگاشتی: «سلام استاد، چرابعدازدعا، دستهارابصورت میکشیم؟

پاسخ:در پاسخ به پرسش جنابعالی، ذکر نکات پنجگانه ذیل را سودمند میدانم:

نکته اوّل:دانشمند شیعی همانند احمد بن فهد حلی اَسَدی (۷۵۷-۸۴۱ق) در کتاب حدیثی- اخلاقی «عُدّه الدّاعی»، ص182و نیز حسن بن فضل طبرسی (از عالمان شیعه در قرن ششم قمری و فرزند امین الاسلام طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان) در کتاب «مکارم الاخلاق»، ص 268؛ در مورد سیره نیایشی رسول اکرم (صلوات الله علیه و آله) آورده اند: «آن حضرت، هنگام نیایش همان گونه دستان خویش را بالا می برد (و می گشود)که مسکینان می کنند»؛

نکته دوّم:در«سُنَن ابی داوود»، ج1، ص 335؛ و در «مُسْنَد احمد»، بن حَنْبَلْ»، ج4، ص221؛ و همچنین در «معجم الکبیر» طبرانی ، ج22، ص242نیز میخوانیم: «پیامبر اکرن (صلوات الله علیه و آله) پس از دعا دستانش را به چهره اش می کشید»؛

نکته سوّم:دانشمند شیعی احمد بن فهد حلی اَسَدی (۷۵۷-۸۴۱ق) در کتاب حدیثی- اخلاقی «عُدّه الدّاعی»، ص159 چنین نقل کرده است: امام صادق (علیه السلام) فرمودند:«ما ابرز عبد یده الی الله العزیز الجبار الا استحیی الله - عز و جل - ان یردها صفرا فاذا دعا احدکم فلا یرد یده حتی یمسح علی وجهه و راسه» : «هیچ بنده‏ای دستش را به سوی خدا نگشاید مگر این که خدا را شرم آید که آن را تهی برگرداند، پس هنگامی که یکی از شما دعا می‏کند دست‏خود را بر نگرداند مگر اینکه بر سر و روی خود بکشد»؛

نکته چهارم:حضرت استاد آیت الله جوادی آملی نیز (با الهام از روایات)، درباره سیره ائمه هنگام دعا کردن  چنین فرموده است «وقتی انسان دست به دعا برداشت، طبق روایات و سنت معصومین (علیهم‏ السّلام) مستحبّ است آن را بر سر و صورت خود بکشد؛ برای اینکه لطف خدا به این دست پاسخ داده است. دستی که به سوی خدا دراز شود، یقیناً خالی برنمی‏ گردد و دستی که عطای الهی را دریافت کرد، گرامی است، لذا خوب است آن را به صورت یا به سر بکشد»؛

نکته پنچم:در کتاب «عمل‌های اشتباه، پاسخ‌های صحیح» اثر حجت‌الاسلام علی سنجرانی نیز میخوانیم: «وقتی انسان دست به دعا برداشت، طبق روایات و سنت معصومین (علیهم السّلام) مستحب است آن را بر سر و صورت خود بکشد، برای اینکه لطف خدا به این دست پاسخ داده است دستی که به سوی خدا دراز شود یقیناً خالی بر نمی‌‌گردد و دستی که عطای الهی را دریافت کرد، گرامی است؛ بنابراین خوب است آن را به صورت یا به سر بکشد گاهی امام سجاد (علیه السلام) چیزی که به سائل مرحمت می‌‌فرمودند، دست مبارک را می‌بویید و می‌گفت: این دست به دست الهی رسیده؛ چون خدا فرمود: «هُوَ یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَیَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ» آنان که این شامه را دارند، می‌توانند با بو کردن دست، نشانه دست الهی را استشمام کنند و جزو همین حکمت‌هاست آنچه گفته می‌شود: بوی بهشت از فاصله هزار سال استشمام می‌شود، گروهی آن را حس می‌کنند و عده‌ای محرومند».  (سید حسین شفیعی دارابی، زاهدان: سفر تبلیغی : پنجم محرّم 1438ق =  چهارم مهرماه 1396ش)