زیبائیهای ماه رمضان (7) - نسیم های خوش «سحرگاهان» (قسمت دوّم)

زیبائیهای ماه رمضان (7)

نسیم های خوش «سحرگاهان» (قسمت دوّم)

بنام پروردگار بصیر و دوستدار اهل بصیرت. دوستان بزرگوار، و همة خوانندگان ارجمند، سلام علیکم؛ طلوع دوّمین شب و روز جمعه ماه مبارک رمضان که هم زمان شد با شام رحلت جانگداز حضرت خدیجة کبری (سلام الله علیها) و آغاز اوّلین شب از دهة دوّم این ماه عزیز را بر شما مهمانان خوب پروردگار کریم تبریک عرض می نمایم؛ این تقارن و هم زمانی را به فال نیک می گیرم؛ امّیدوارم فزونی ثواب الهی در چنین شب و روزی با فضیلت، موجب قبولی روزه های گرفته شده و سبب عفو گناهانمان گردد. ان شاء الله.

 در ششمین قسمت از زیبائیهای ماه رمضان به این نکته اشاره شد که : یکی از بارزترین مصداق زیبائیهای این ماه بزرگ، «نسیم های خوش سحرگاهان» است؛ در پرتو «نکتة اوّل» از نوشتة پیشین، از «ضرورت بهره وری از «نسیم خوش سحرگاهان» سخن به میان آورده، اکنون در قالب این نوشته، و در سایه سار نکتة دوّم که شاهد طرحش خواهید بود، به بیان امر مهمّ دیگری در این راستا می پردازم؛ ولی قبل از پرداختن به  آن، در جهت تأکید بر ضرورت یادشده، ذکر سرودة بلند یکی از شعرای خوش قریحة سحری (= سّد حجّت بحرالعلومی طباطبایی) را سودمند مند میدانم؛ این سروده چنین است: 

می رود تا عرش بالا روح انسان در سحر                 دل فراتر مـــی رود از حد امــکان در سحر

پا گــــذارد در حریم قــــــرب حی لا یزال                 هر که فارغ می شود از راحت جان در سحر

بـی ریا از پشت بام خانه می آیـ-د به گوش                 ذکر یارب یارب مــرغ غزل خوان در سحر

روزی خـــود می کنند از آستان حق طلب                  پهن باشد سفره هــای غرق احسان در سحر

خیز از جا و نظر کن در سکوت خواب ها                 خــیز و مستی کن میان جـمع مستان در سحر

خیز و بــــر الطاف ذات حقتـــعالی دل ببند                 خانه ی غم را نما از پایــــــه ویران در سحر

خیز از جا و زبان بر شکر نعمت باز کـن                  شکر نعمت میکند گــهگاه طـــــوفان در سحر

مثل حــــافظ نیمه شب آب حیاتی نوش کن                 خیز و بنشین پـای درس زهدو عرفان در سحر

نکتة دوم: نمودهائی از برترین بهره وریها از «نسیم های خوش سحرگاهان»

در خلال آیات و روایات و آثار برجای مانده از علماء اخلاق و اهل سیر و سلوک، شاهد دستورالعمل های فراوانی در جهت بهره گیری مناسب از نسیم های خوش سحری هستیم؛ در قالب این نوشته، تنها به ذکر یک مصداق (آن هم به صورت فشرده) در این راستا یاد می شود:

1- استغفار

یکی از سفارشات ارزشمند و بسیار مهمّ در جهت قرب به پروردگار کریم، اسغفار  و طلب آمرزش در دل شب و هنگامة سحرگاهان است؛ به گونه ایکه در قرآن کریم انجام این اقدام نیک، از ویژگیهای پرهیزکاران شمرده شده است  (نک: آل عمران/سوره۳، آیه۱۷؛ ذاریات/سوره۵۱، آیه۱۸)؛ طبق روایات متعدّد، طلب آمرزش از خداوند متعال در وقت سحر، مستحب مؤکّد است [شیخ حُرّعامِلی، وسائل الشیعة، ج۷، ص۱۸۱]؛ اگرچه استغفار در هرزمانی ارزشمند می باشد (؛ به قول معروف: «ماهی را هروقت از آب بگیریم تازه است»)؛ امّا بر اساس آیات و روایات، انجام این اقدام شایسته در برخی از اوقات، از تأکید بیشتری برخوردار است (رجوع شود به گفتار هفتم از مقالة «تجربه شیرین ندامت» آقای محمد حسین یوسفى در سایت مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن)؛ از قبیل: بعد از نافله فجر (صبح)، بعد از نماز صبح، بعد از نماز عصر، هنگام خواب، بعد از نماز واجب، قبل از نماز صبح، صبح جمعه، عصر جمعه، و...؛ یکی از بهترین اوقات برای استغفار، هنگامة سحر است؛ در روایتی آمده است: که امام رضا (علیه السّلام) براى تشویق شیعیانشان ، در فضیلت استغفار سحرگاهان ، بخصوص در قنوت نماز وتر ، مى فرمودند: بر شما باد به خواندن نماز شب ، هیچ بنده اى نیست که آخر شب ( در برابر خدا ) بایستد ، هشت رکعت نماز شب بخواند ، سپس دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر به جا آورد و در قنوت وترش ، هفتاد بار از خدا آمرزش طلبد و استغفار کند ; مگر این که از عذاب قبر و عذاب آتش پناه داده مى شود ، عمرش طولانى مى گردد و روزیش گشایش مى یابد؛ سپس آن بزرگوار فرمودند: «إِنَّ الْبُیوتَ الَّتى یُصَلّى فیهَا اللَّیْلُ یَزْهَرُ نُورُها لاَِهْلِ السَّماءِ کَما یَزْهَرُ الکَواکِبُ لأّهْلِ الأَرْضِ» : «خانه هایى که در آن نماز شب خوانده مى شود ( و در سحرگاهش استغفار مى گردد ) نورش براى اهل آسمان مى درخشد ، همان گونه که نور ستارگان براى اهل زمین مى درخشند . (محدّث نوری، مستدرک الوسائل، ج 6، ص 361)

نکتة قابل توجّه اینکه: مهمترین شبى که در طول هفته به استغفار در آن سفارش شده است ، شب جمعه و مخصوصاً سحر آن است؛ در روایات براى شب جمعه و بیدارى در سحر آن ، ارزش و بهاى مضاعفى ذکر شده است و تأکید بیش از حدّى ، نسبت به بیدارى و مناجات با حقّو طلب آمرزش از خداوند ، در این شب دیده مى شود.

انبیاى عظام الهى (علیهم السلام) با این که داراى مقام استجابت دعا بودند ولى اگر از آن ها تقاضاى دعایى مى شد به شب جمعه و سحر آن موکول مى کردند؛ برادران یوسف، وقتى براى عذرخواهى از ظلمى که به یوسف روا داشتند ، خدمت پدرشان حضرت یعقوب (علیه السلام) رسیدند و از او خواستند که براى آنان استغفار کند ; یعقوب در جواب گفت: «سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّى» : «بزودى برایتان به سوى پروردگارم استغفار مى کنم»؛ امام صادق (علیه السلام) در تفسیر این آیه مى فرمایند:

یعقوب (علیه السلام)، استغفار براى فرزندانش را به خاطر درک سحر جمعه به تأخیر انداخت» (شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج 1، ص 422)

نکتة پایانی: پروردگارا، در این لحظات عزیز و ارزشمند از سحر دوّمین شب جمعة از ماه رمضان (45/ 2 بامداد) و بادلی سوزان و چشمانی اشگبار ود لی امّید وار به رحمت بی کرانت، از ارتکاب همة گناهان ریز و درشتم (که جز تو کسی از آن ها آگاهی ندارد)، نادم و پشیمانم؛ و با الهام از غزل بلند عالم بزرگوار شیعه؛ مرحوم فیض کاشانی، زمزمه کنان به درگاه کریمانه ات چنین عرضه میدارم: 

ز هـــرچه آن غیر یار استغفرالله        ز بــــود مستعار استغفرالله

دمــی کان بــگذرد بی یاد رویش       از آن دم بیشمـار استغفرالله

زبـان کان تر بذکر دوست نبـــود       ز سرش الحــذر استـغفرالله

سر آمد عمر و یکساعت ز غفلت       نگشتم هــوشیار استـغفرالله

جوانــــی رفت پیری هم سـر آمد       نکــردم هیچ کار استغفرالله

نکردم یک سجودی در همه عمر      کـــه آید آن بکار استغفرالله

خطا بود آنچه گفتم و آنچه کردم       از آنــها الــفرار استـغفرالله

ز کـــــردار بدم صــد بار توبه       ز گـــفتارم هزار استغفرالله

شدم دور از دیـار یار ای فیض      من مهـــجور زار استغفرالله

(حوزة علمیّة قم/ سیّد حسین شفیعی دارابی/ ساعت 3 بامداد شب جمعه: 28/ 3/ 1395ش= یازدهم ماه رمضان 1437ق).