پرسمان 52: آداب مؤثّر در آشتی دادن دختر با پدر چیست؟

پرسمان 52: آداب مؤثّر در آشتی دادن دختر با پدر چیست؟

حوزه علمیه قم: سیّد حسین شفیعی دارابی

بنام پروردگار خیر خواه و دوستدار خیر خواهان. سرکار خانم  «فاطمه ...» (دانش آموز دبیرستان نمونه بافق یزد) سلام علیک؛ طلوع زاد شب حضرت عیسی مسیح علیه السّلام (که خود یکی از برترین خیرخواهان الهی بوده است و در جهت خیر رسانی به دیگران و اصلاح بین آنان تلاشی خسته گی ناپذیر نموده است) را به جنابعالی و دیگر دانش آموزان خوب آن مرکز آموزشی تبریک عرض می کنم.

طرح پرسش:

 در پرسش ارسالی خود نوشتی: «سلام آقای دکتر یک سوالی داشتم می خوام پدر و فرزندی را آشتی بدم . پدر به هیچ وجه راضی نمیشه بچش را ببخشه.به نظر شما چکارکنم».

پاسخ:

نکته اوّل: خدا را شاکر باش که ازروحیه ای پاک و خیر خواه برخوردار هستی؛ تصمیم شایسته ات برای رفع اختلاف بین یک پدر و فرزند، بسیار ستودنی است؛ ای کاش همگان در جهت رفع اختلاف بین افراد در جامعه، و نیز در راستای آشتی دادن بین اشخاص تلاش نمائیم؛ و از پاشیدن بذر اختلاف در بین هم نوعانمان پرهیز نمائیم؛

نکته دوّم: در خلال آموزه های دینی، بارها از تلاشگران در چنین عرصه فرهنگی و نیز از این اقدام بسیار نیک مهم در عرصه اجتماعی، تمجید شده است؛ از باب نمونه، برخی از روایات مربوطه را بازگو می کنم:

•  پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله علیه و آله و سلّم): «تَمنّی جَبْرائیل أَنْ یَکُونَ مِنْ بَنی‌آدَمَ بِسَبعِ خِصالٍ... وَالصُّلحُ بَیْنَ اِثنَین» : «جبرائیل(علیه‌السلام) به خاطر هفت خصلت آرزو می‌کرد از افراد بشر باشد: یکی از آن‌ها آشتی دادن میان دو نفر است» (اثناعشریّه، ص 245)؛

•  پیامبر گرامی اسلام (صلّی‌الله علیه و آله و سلم): «مَن مَشی فی صُلحٍ بَینَ اِثنینِ صلّی عَلَیهِ مَلائِکَةُ اللهِ حتّی یَرجِعَ و اُعطِیَ أَجرَ لَیلَةِ القَدرِ» : «کسی که در راه صلح و آشتی میان دو نفر گام برمی‌دارد تا زمانی که مراجعت کند فرشتگان خدا همواره بر او درود می‌فرستند و اجر و پاداش شب قدر هم به او عطا می‌گردد» (لئالی‌الأخبار، ج 2، ص 214)؛

•  امام محمدباقر (علیه‌السّلام) : «رَحِمَ اللهُ امْرَأً اَلَّفَ بینَ وَلِیَّیْنِ لَنا. یا مَعاشِرَ المُؤمنینَ تَأَلَّفوا وَ تَعاطَفوا» : «خدایش رحمت کند کسی که میان دو نفر از محبّان و شیعیان ما را دوستی و اُلفت دهد. ای مؤمنان! شما همواره اُلفت و عطوفت را میان خود ثابت و استوار نگه بدارید» (سفینه، ج 2، ص 698)؛

•  امام موسی‌کاظم (علیه‌السّلام) : «طُوبی لِلْمُصلِحینَ بَینَ النّاسِ اُولئِکَ هُمُ المُقرَّبونَ یَومَ القِیامَة» : «خوشا به حال کسانی که میان مردم صلح و آشتی می‌دهند. آنان هستند که در روز قیامت مقربان درگاه الهی خواهند بود» (تُحف‌العقول، ص 414)؛

نکته سوّم: تلاش در عرصه اصلاح بین اشخاص؛ به ویژه آشتی دادن بین پدر و دختر، خیلی حسّاس و دقیق است؛ و دارای آدابی ویژه می باشد؛ کمترین غفلت در این عرصه، نیتیجه بدی در پی خواهد داشت؛  خوشبختانه خود جنابعالی هم به حسّاسیّت و دقیق بودن این کار توجّه دارید؛ بدین جهت در پی راهکاری مناسب هستید؛ این اقدام جنابعالی نیز بسیار ستودنی است؛

نکته چهارم: پاره ای از اموری که فکر می کنم رعایت آنها می تواند موجب به ثمر نشستن تلاش جنابعالی در این عرصه باشد را بازگو می نمایم:

1-  تقویت خصوصیات مثبت در خویشتن؛

2-  پرهیز از هرگونه شتابزدگی در ادامه راه؛

3-  شناسائی دقیق از روحیات خاصّ پدر و انجام اقداماتی که مورد علاقه او باشد؛

4-  تلقین دختر به اینکه از شیوه تواضع در قبال پدر و افتادگی در برابر وی دریغ نورزد؛

5-  استفاده از زبان عاطفی در وقت صحبت با پدر؛ از قبیل اینکه: برای بهره وری از درخت سیب و بوته گل و گیاه در باغ چه می کنی؟؛ دختر هم مثل گل و درخت میوه در باغ هست؛ پس باید با ملاطفت و ... باوی برخورد کنی؛

6-  برشمردن فوائد و ثواب آشتی کردن پدر با دختر؛

7-  بازخوانی پیامد بد قهر بودن با دختر و قبول نکردن عذر خواهی دختر؛ و بیان این مطلب: دخترت دچار آسیب روحی می شود، مواجه با افت تحصیلی می گردد؛ از محیط خانه و از جمع خانواده رانده می شود؛

8-  بهره گیری مناسب از سوژه های دینی و مذهبی؛ از قبیل اینکه: توصیه قرآن و روایات، قبول کردن عذر خواهی اشخاص است؛ و...؛

9-  شیوه برخورد و مذاکراتت با پدر به گونه ای نباشد که اوحسّ کند که جنابعالی از مدافعان دختر متخلّف وی هستی؛ به او گفته شود که من هم قبول دارم که دخترت اشتباه کرده است؛ و حق هم با جنابعالی است؛ و من تنها میخواهم کمک کنم که دخترت دچار آسیب نشود؛ و...؛

دو نکته پایانی:

الف- بنده با آن پدر و دختر آشنائی ندارم؛ ممکن است مصلحت در این باشد که به هیچوجه خودت مستقیما وارد عمل نشوی؛ چون احتمال این وجود دارد که روحیه پدر به گونه ای باشد که به بهانه اینکه حالا یک نوجوان آمده منو نصیحت کنه؛ و یا.... برای حرفها و تلاشهایت ارزشی قائل نباشه؛ و از در غرور با شما مواجه شود؛ اگر چنین باشد، باید از وجود بزرگترها مثلا مادر همان دختر و یا پدر خودت و یا افراد دیگر که مورد قبول پدر رفیقت هستند، استفاده نمائی؛

ب- در ادامه این نوشته، سخن یکی از مشاوران و متخصّصان در این حوزه (تحت عنوان «برای آشتی دادن دو نفر چه کار کنیم؟») را برای جنابعالی ارسال می کنم؛ تا با مطالعه آن، موفق به کسب مهارت لازم گردی؛ ان شاء الله (سید حسین شفیعی دارابی، شب دو شنبه 6/ 19/ 1395ش = 26 ربیع الأوّل 1438ق) 

 برای آشتی دادن دو نفر چه کار کنیم؟

                (بر گرفته از سایت آفتاب)

قدیم ترها همیشه وظیفه رفع و رجوع کردن و برقراری صلح و آشتی برعهده ریش سفیدها و بزرگ ترها بود. حالا اما اوضاع کمی فرق کرده.جوان ها هم وارد میدان شده اند جوان هایی که میانداری می کنند و برای آشتی دادن میان ۲ خانواده پیشقدم می شوند.

گاهی با بهانه های خیلی کوچک شروع می شود و گاهی با دلایل خیلی جدی؛ گاه سابقه های دیرینه دارد و گاه در چشم به هم زدنی اتفاق می افتد؛ بعضی اوقات میان ۲ نفر اتفاق می افتد و بعضی وقت ها یک فامیل را به ۲ دسته تقسیم می کند؛ اختلافات خانوادگی، مشکلی است که سرزده از راه می رسد و باعث ایجاد کدورت و قهر و قطع ارتباط میان خانواده ها می شود.

قدیم ترها همیشه وظیفه رفع و رجوع کردن و برقراری صلح و آشتی برعهده ریش سفیدها و بزرگ ترها بود. حالا اما اوضاع کمی فرق کرده.جوان ها هم وارد میدان شده اند جوان هایی که میانداری می کنند و برای آشتی دادن میان ۲ خانواده پیشقدم می شوند. اما برای آنکه یک آشتی دهنده خوب باشید چه مقدماتی لازم است؟ اگر با ما همراه باشید راه های میانبر تبدیل شدن به یک آشتی دهنده موفق را با هم مرور می کنیم.

تبدیل شدن به یک آشتی دهنده خوب آن قدرها هم کار سختی نیست. شما باید یکسری خصوصیات مثبت را در خود تقویت کنید تا از یک طرف توانایی های لازم برای مدیریت یک موقعیت پیچیده را داشته باشید و از سوی دیگر ۲طرف شما را به عنوان یک میانجی عادل، بی طرف و توانمند قبول کنند. همه اینها لازمه اش این است که شما چهره مثبتی از خود در میان خانواده به جای گذاشته باشید. در میهمانی های فامیل حضور فعال داشته باشید. در مشکلات و سختی ها، عزا و عروسی در کنار خانواده باشید. در گفت وگوهای فامیلی فرد فعالی باشید. فردی با محبت و حساس به نیازهای خانواده و اقوام باشید. در موقعیت هایی که پیش می آید تصمیمات منطقی بگیرید و در یک کلام اقوام و فامیل، شما را به عنوان یک فرد منطقی، مهربان، با تدبیر و عادل بشناسند.

از کجا شروع کنیم؟

ابتدا شما باید با هر کدام از طرفین اختلاف در یک زمان و مکان مناسب و در جلسه ای خصوصی صحبت کنید و حرف های آنها را به خوبی بشنوید. اینکه ریشه اختلاف از کجا به وجود آمده و چرا طولانی شده؛ اینکه حساسیت های هر کدام از طرفین روی چه موضوعاتی است؛ درباره اینکه چه چیزی بیشتر از همه ناراحتشان کرده، توقعشان از طرف مقابل چیست و تا چه حد آمادگی بخشیدن طرف مقابل را دارند ازجمله چیزهایی است که شما باید در این جلسه طولانی از میان هزاران کلمه درددل و دلخوری و شکایت، با صبر و حوصله و گوشی شنوا کشف کنید.

طرفین را آماده کنید

بعد از شنیدن درددل ها و صحبت های طرفین، شما باید در همان جلسه اول که به صورت خصوصی با او برگزار می کنید، صحبت های اولیه را انجام بدهید تا طرفین برای جلسه بعدی که با حضور ۲ طرف برگزار خواهد شد آماده شوند. یادتان باشد هرچند شما برای حل اختلاف ۲ نفر باید ریشه های اختلاف را شناسایی و آنها را حل کنید اما شاه کلید شما برای باز کردن قفل اختلاف ۲طرف تحریک عواطف و احساسات ویژه آنهاست. شما باید بتوانید به خوبی احساسات ۲ طرف را با مسئله درگیر و با ایجاد جوی عاطفی گلدان قلب آنها را برای کاشت گل آشتی آماده کنید. حالا نوبت به این می رسد که به شما بگوییم چطور فضای عاطفی ایجاد کنید.

مواد لازم برای ایجاد یک فضای عاطفی

از احادیث موجود در مذمت قهر و کینه استفاده کنید. این احادیث و روایات می توانند کمک خیلی خوبی باشند. به عنوان مثال پیامبر اسلام (ص) می فرمایند: «هر دو نفر مسلمانی که از همدیگر قهر کنند و ۳ روز بر آن حال بمانند و با هم آشتی نکنند هر دو از اسلام بیرون روند و میانه آنها پیوند و دوستی دینی نباشد، پس هر کدام از آن دو به سخن گفتن با برادرش پیشی گرفت، او در روز حساب پیشرو به بهشت باشد». صحبت از کوتاهی عمر و زودگذر بودن دنیا و فرصت کم برای با هم بودن هم یکی دیگر از راه های ایجاد یک موقعیت عاطفی است. راه دیگر شما برای عاطفی کردن فضا، صحبت از خوبی های طرف مقابل، ذکر مواردی از محبت های احتمالی قبلی او، یادآوری خاطراتی از روزهای دوستی آنها و صحبت درباره مشکلات احتمالی او و مواردی از این دست است که می تواند محبت طرفین را نسبت به یکدیگر جلب کند.

آرامشی به نام بخشش

آخرین نکته ای که در صحبت های ابتدایی می تواند به کار شما بیاید صحبت از اهمیت بخشش در آرامش فرد است. معمولا افراد با درگیر شدن در اختلافات و به دل گرفتن کینه بیش از هر چیز و هر کسی اول خود را اذیت می کنند. وقتی کسی از دیگری دلخور و ناراحت می شود و او را مقصر می داند دائما مشغول آزار رساندن به خود است و درگیر افکار منفی می شود، درحالی که طرف مقابل اصلا از احساسات و افکار او باخبر نیست و این فرد صرفا به خود آسیب می زند. اما فرد با تغییر نوع نگاه خود به مسائل و بخشیدن طرف مقابل به آرامش و وسعت روحی و فکری برسد. اگر من نتوانم کسی که مرا به میهمانی دعوت نکرده یا با کلامی من را رنجانده ببخشم بیشتر به خودم آسیب می رسانم، حرص می خورم و ذهن خود را آشفته می کنم، نمی توانم بخوابم و رفتار مناسبی با همسر و فرزندانم داشته باشم، درحالی که می توانم با بخشیدن طرف مقابل به راحتی به آرامش برسم.

مجموعه مواردی که تا الان مرور کردیم می توانند طرفین اختلاف را برای مرحله بعدی که جلسه اصلی حل اختلاف با حضور ۲طرف اختلاف و شما به عنوان میانجی و مدیر جلسه است، آماده کنند. جلسه اصلی حل اختلاف از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. شما باید در این جلسه با اعتماد به نفس کامل و با دقت و مهارت و تسلط کافی، فضا را برای مصالحه ۲طرف فراهم کنید و با حل اختلافات کار را به روبوسی و آشتی ختم کنید. شاید باور نکنید، اما خود روبوسی کردن بخش مهمی از پایان احساسات منفی نسبت به یکدیگر است، پس جلسه را بدون روبوسی پایان ندهید.

کی و کجا؟

جلسه آشتی باید در زمان و مکان مناسبی برگزار شود. بسیار مهم است زمانی را برای بحث و حل اختلاف انتخاب کنید که قادر باشید بـیشترین نتیجه را از آن به دست آورید. اگر طرفین خسته و گرسنه باشند یا از لـحـاظ روحـی و عـاطفـی آزرده خاطر بوده یا عجله داشته باشند بحث و حل اختلاف به نتیجه مطلوبی نخواهد رسید. استفاده از موقعیت های خاص مانند اعیاد یا دور هم جمع شدن فامیل برای یک میهمانی یا عروسی می تواند موقعیت مناسبی را برای شما فراهم کند. محل برگزاری جلسه باید جایی خلوت و آرام باشد؛ جایی که طرفین بتوانند به دور از هیاهو و سر و صدا و بدون حضور افراد اضافی و رفت وآمد بچه ها بر حل اختلاف تمرکز کنند.

مهارت هایی که به آنها نیاز دارید

برای برگزاری جلسه آشتی شما به عنوان مدیر جلسه و تسهیل گر ارتباط ۲ طرف باید یکسری توانایی ها را به دست آورده و نکاتی را رعایت کنید:

۱ شما باید به تکنیک حل مسئله مسلط باشید. معمولا افراد مشکلات خود را خیلی مبهم و پیچیده بیان می کنند. شما باید با جمع بندی صحبت های طرفین در جلسات قبل بتوانید دقیقا بیان کنید که اختلاف ۲طرف بر سر چیست؟ از کی به وجود آمده؟ عوامل به وجود آمدن اختلاف چه بوده و هر کدام از طرفین چه نقشی در ایجاد اختلاف داشته اند؟

۲ - در طول جلسه از طرفین بخواهید که از جملات «من» استفاده کنند؛ یعنی در صحبت هایشان از طرف خودشان صحبت کنند، احساسات خود را بیان کنند و ناراحتی های خود را بگویند و از اتهام زدن، برچسب زدن، بی احترامی و صحبت کردن از جانب طرف مقابل پرهیز کنند. استفاده از جملاتی که با کلمه من شروع می شود می تواند تا حد زیادی به این کار کمک کند.

۳ - از طرفین بخواهید موضوعی را که می خواهند مطرح کنند صریح و مشخص و بی پرده بگویند و درباره موضوع و رفتار به خصوصی بحث کنند نه درباره شخصیت یا کلیت فرد مقابل.

۴ - سعی کنید در طول جلسه بحث ها بیشتر پیرامون حال و آینده باشد و حتما از شخم زدن گذشته بپرهیزید.

۵ - از طرفین بخواهید به هیچ وجه در میان صحبت یکدیگر نپرند و به هرکدام زمان مشخصی بدهید تا نظرات خود را بیان کنند.

۶ - به هیچ وجه سعی نکنید اختلاف میان ۲ طرف را انکار کنید. دائما برای رسیدن به مرحله روبوسی و دست دادن عجله نکنید. یک روبوسی ساده و بدون حل مشکلات هیچ کمکی به طرفین نخواهد کرد. اختلافات را به رسمیت بشناسید و اجازه دهید ریشه های آنها با صحبت ۲ طرف و مدیریت شما خشکانده شود.

۷ - هیچ گاه اجازه ندهید یکی از ۲ طرف، دیگری را به حاشیه کشانده یا به اصطلاح به گوشه رینگ ببرد. هرگاه مشاهده کردید احساسات منفی بـه اوج خـود رسیده اند بحث را متوقف و زمـان دیـگری را برای از سرگیری بحث تعیین کنید.

۸ - در پایان صحبت ها سعی کنید آنها را جمع بندی کرده و راه حل های ممکن را برشمارید و توافق ۲ طرف را برای اجرای راه حل های پیدا شده در طول جلسه جلب کنید.

۹ - به خاطر داشته باشید که ما در اینجا مهارت های لازم برای برگزاری موفق یک جلسه آَشتی کنان را مرور کرده ایم اما اجرای صحیح و کامل این مهارت ها تا حدود زیادی به قدرت و تسلط شما در اجرای آنها بستگی دارد. و بالاخره اینکه به شما تبریک می گوییم، حالا زمان پایان خوش داستان رسیده است؛ وقت روبوسی است.