پرسمان 51: در شیر دادن کودک به مدت دو سال، معیار سال قمری است و نه شمسی.

پرسمان 51: در شیر دادن کودک به مدت دو سال، معیار سال قمری است و نه شمسی.

حوزه علمیّه قم: سیّد حسین شفیعی دارابی

 بسمه تعالی. آقا مصطفی دارابکلائی، سلام علیک؛ در طرح سؤال خویش انگونه نگاشتی: «عرض سلام وصبح بخیر محضر حاج آقا شفیعی ببخشید یه سوال داشتم شیر دادن بچه به مدت دو سال باید طبق تاریخ قمری باشد یا شمسی؟ با تشکر سلام ناقابل ما را خدمت خانوادتان برسانید؛ به امید فرج امام زمان (عج ) صلوات بر محمد و آل محمد»؛ در پاسخ از این پرسش بسیار کاربردی جنابعالی، به ذکر سه نکته کوتاه بسنده می نمایم:

نکته اوّل: طبق نظر همه فقهاء اسلام، در تمام مواردی که احکام الهی مقیّد به ماه و سال شده باشد؛ ملاک و معیار، سال قمری است و نه شمسی؛ پس در شیر دادن فرزند به مدّت دوسال هم، معیار سال قمری است و نه شمسی؛

نکته دوّم: طبق گفته دانشمندان در علم نجوم، طول سال شمسی نزدیک به ۳۶۵ شبانه روز است؛ در نتیجه، سال شمسی نزدیک به ۱۱ شبانه روز از ۱۲ ماه هلالی (= قمری) ، طولانی تر است؛ پس معیار بودن سال قمری در شیر دهی کودک، موجب می شود که دو سال ان، به مدت 22 روز کمتر از سال شمسی باشد؛

نکته سوّم: پیرامون حکم شرعی شیردهی کودک به مدّت دو سال، سخنان فراوانی قابل طرح می باشد؛ و می توان مدّعی شد که بزگوئی این حکم مهمّ الهی، از جمله معجزات علمی قران کریم محسوب می شود؛ در این راستا نوشته های فراوانی قابل ذکر و طرح می باشد؛ از باب نمونه، به نقل بخشی از نوشته بارگذاری شده در سایت «خبرگذاری بین المللی قرآن» توسّط یکی از کارشناسان در این حوزه می پردازم:

«در آیات متعددی از قرآم کریم به شیر دادن توسط مادر و دایه، مدت شیردهی و حقوق مادر و کودک توجه شده است(بقره ۲۳۳، احقاف ۱۵، لقمان ۱۴، طلاق ۶ و قصص ۷).

آیه ۲۳۳ سوره بقره گویای همه این موارد است: «وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَن یُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لاَ تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا لاَ تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلاَ مَوْلُودٌ  لَهُ بِوَلَدِهِ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذلِکَ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالاً عَن تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا وَإِنْ  أَرَدْتُّمْ أَن تَسْتَرْضِعُوا أَوْلاَدَکُمْ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ إِذَا سَلَّمْتُمْ مَا آتَیْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ؛ و مادران فرزندانشان را دو سال کامل شیر مى‌دهند، (این) براى کسى است که بخواهد شیر دادن را به اتمام رساند و بر کسی که نوزاد برایش متولد شده، خوراک آنان و پوشاک آنان به طور پسندیده در دوران شیر دادن لازم است؛ کسی جز به اندازه‏ توانایى‌اش تکلیف نمى‌شود و مادرى به خاطر فرزندش ضرر نمی‌بیند و کسى‌که فرزند برایش متولد شده، به خاطر فرزندش(ضرر نمی‌بیند) و مانند این(احکام بر وارث) است و اگر آن دو، با رضایت و مشورت یکدیگر، بخواهند کودک را زودتر از شیر باز گیرند، پس گناهى بر آن دو نیست و اگر خواستید دایه‌اى براى فرزندان خود بگیرید، پس هیچ گناهى بر شما نیست؛ هنگامى که آنچه را وعده داده‌اید، به طور پسندیده بپردازید و خودتان را از عذاب خدا نگه دارید».

قرآن کریم مدت شیردهی را دو سال می‌داند(لقمان ۱۴)؛ برخی پزشکان معتقد بودند که این مدت باید ۹ ماه باشد، ولی در سال ۱۹۹۳ میلادی بیان شد که اگر مدت شیرخوردن دو سال کامل باشد، بهتر است. امروزه بر اساس نظر سازمان‌های مرتبط مانند «یونیسف» و سازمان جهانی بهداشت مدت توصیه شده برای شیر دادن دو سال تمام است و این موضوع در اعلامیه «اینوچنتی» در مورد تغذیه کودکان با شیر مادر مطرح شده و به امضای بسیاری از رؤسای کشورهای جهان رسیده است.

اشاره قرآن به شیر دادن به کودک توسط مادر و سفارش به رعایت حقوق مادر و کودک گویای توجه ویژه آن به بحث تغذیه به خصوص در دوران کودکی است و امروزه با پیشرفت دانش‌ها و کشف ویژگی‌های منحصر به فرد شیر مادر، سر این تاکید روشن شده است.

کشورهای صنعتی ابتدا با تولید شیر خشک تبلیغ می‌کردند که جایگزینی برای شیر مادر کشف کرده‌اند. اصطلاحاتی چون شیر ماترنیزه(شبیه شیر مادر) و همونیزه(شبیه شیر انسان) و شیر آداپته(شیر تطبیق داده شده با شیر مادر) بیانگر این واقعیت است، اما آنان در عصر ما به اشتباه خود پی برده‌اند و با انتشار صدها مقاله تحقیقی می‌کوشند اشتباه گذشته خود را جبران کنند؛ لذا تعیین مدت شیردهی توسط قرآن کریم نیز که امروزه علم به آن دست یافته است از اعجاز علمی قرآن به شمار می‌آید.

مطابق پیشرفت‌های انجام شده در علوم پزشکی مشخص گردیده است که شیر مادر برای شیرخوار، فواید زیادی از جمله افزایش فعالیت سیستم ایمنی، کاهش بروز عفونت‌های دستگاه تنفسی، دستگاه ادراری، عفونت گوش میانی، کاهش بروز سندرم مرگ ناگهانی شیرخوار، افزایش ضریب هوشی، کاهش بروز دیابت نوع ۱ و ۲، کاهش بروز چاقی، کاهش بروز حساسیت و آلرژی، کاهش بروز بیماری گوارشی خطرناک انتروکولیت نکروزان در نوزادان نارس، کاهش بروز آلرژی، آسم، سلیاک و بیماری‌های قلبی و عروقی در بزرگسالی و... را به همراه دارد.

از سوی دیگر مطابق کشفیات جدید، شیردهی توسط مادر، فواید متعددی برای مادر نیز به همراه دارد که از جمله آنها می‌توان به تقویت ارتباط عاطفی مادر و کودک، قطع سریع‌تر خونریزی رحمی بعد از زایمان، کاهش میزان بروز سرطان‌های سینه، سرطان تخمدان و سرطان آندومتر در مادر، کاهش دز انسولین در مادران مبتلا به مرض قند، کاهش بروز بیماری‌های قلبی و عروقی در مادر و کاهش بروز سندرم متابولیک در مادر اشاره کرد.

با توجه به مطالب ذکر شده، به راحتی می‌توان دریافت که استفاده از شیر مادر، فواید متعددی برای شیرخوار و مادر دارد و دین مبین اسلام در قرن‌ها قبل و پیش از مشخص شدن نتایج کشفیات امروز، در قالب آیات قرآن کریم و روایات معصومین(ع) بر استفاده از شیر مادر تاکید ورزیده است، اما اعجاز اصلی که در آیان مذکور مستتر است، بسیار شگفت‌انگیزتر از مسئله‌ای است که به آن اشاره شد؛ در واقع اعجاز اصلی آیات ذیل، مربوط به تاکید آن‌ها بر شیردهی به مدت ۲ سال تمام می‌باشد.

این اشاره صریح قرآن کریم به عدد ۲ سال یکی از بزرگ‌ترین اعجاز قرآن در ۱۴ قرن پیش می‌باشد، زیرا تحقیقات انجام شده در چند دهه اخیر، ثابت کرده‌اند که بیشترین فواید شیردهی برای نوزاد، از شیردهی به مدت ۲ سال تمام حاصل می‌گردد.

قرآن به عنوان مهم‌ترین رکن معارف اسلامی و کتاب سعادت دنیا و آخرت، طی چند آیه مسئله شیر مادر را مطرح فرموده است و تقریبا می‌توان دریافت که در هر یک از آیات کریمه به جنبه خاصی تاکید شده است؛ قرآن در حقیقت قانون اساسی اسلام است و مع‌الوصف اهمیت شیر مادر به پایه‌ای است که قرآن کریم، گاهی به جزئیات مسئله تغذیه با شیر مادر اشاره دارد. (حوزه علمیه قم: سیّد حسین شفیعی دارابی، شب شنبه 4/ 10/ 1395ش = 24 ربیع الاول 1438ق)